16 Võrdlemine / Grammatika

Pli, plej

Selleks, et näidata võrdlusastmeid kasutatakse abisõnu pli ja plej, mis tavaliselt kirjeldavad omadussõnu või määrsõnu, aga ka teisi sõnu.

Pli

Pli näitab, et kirjeldatud omadus, viis, tegu või muu sarnane, ületab midagi muud, millega võrreldakse. Selleks, et näidata mida pli-väljend ületab, kasutatakse abisõna ol:

La papero estas tre blanka, sed la neĝo estas pli blanka. - Paber on väga valge, aga lumi on valgem.

Lume valgesus ületab paberi valgesuse.
Mi havas pli freŝan panon, ol vi. - Mul on värskem leib kui sul.

Minu leiva värskus ületab sinu leiva värskuse.
Nu, iru pli rapide! - No mine kiiremini!

Sinu kiirus ületagu sinu senist kiirust.
Du homoj povas pli multe fari ol unu. - Kaks inimest võivad teha rohkem kui üks.

Hulk, mida võibad teha kaks inimest ületab hulga, mida võib teha üks inimene.
Mia frato diris al Stefano, ke li amas lin pli, ol sin mem. - Minu vend ütles Stefano'le, et ta armastab teda rohkem kui iseennast

Vend armastab Stefano't ja iseennast, aga tema armastus Stefano vastu ületab tema enesearmastuse.
Mieno lia montris pli suferon, sed ne koleron. - Tema ilme näitas rohkem kannatust, aga mitte viha.

Ilme näitas erinevaid asju, aga kannatust näitas rohkem.
Ĝi eĉ unu minuton pli ne povus elteni. Pli = pli longe. - Ta poleks suutnud isegi ühte minutit kauem välja kannatada. Pli = kauem.
Restas ĉirkaŭ dek personoj, ne pli. Pli = pli multaj. - Jääb umbes kümme inimest, mitte rohkem. Pli = rohkem.

Abisõna pli ei tohi segi ajada abisõnaga plu, mis näitab, et tegu või seisund ei lakka, vaid jätkub. Plu on ajaline abisõna: Tenu ankaŭ plu ĝin en sekreto. (Hoia seda edasi saladuses.) = Ne ĉesu teni ĝin en sekreto. (Ära lakka seda saladuses hoidmast.) Daŭrigu teni ĝin en sekreto. (Jätka selle saladuses hoidmist.) Ni ne ĉesis labori, sed plu faris niajn taskojn. (Me ei lakanud töötamast, vaid tegime edasi meie ülesandeid.) Mi plu amos vin ĝis la morto. (Ma armastan sind jätkuvalt edasi kuni surmani.)

Pli võib näidata aega ainult sel juhul, kui teine ajasõna on juurdemõeldav:

Li rakontis plu. = Li daŭrigis sian rakontadon. - Ta jutustas edasi. = Ta jätkas oma jutustamist.
Li rakontis pli. = Li rakontis pli multe da aferoj. - Ta jutustas veel. = Ta jutustas rohkem asju.
Li ne vivos plu. = Li ne vivos pli longe. - Ta ei ela enam. = Ta ei ela kauem.
Mi pensas, ke ĝi estos konstruata pli [longe] ol tri jarojn. - Ma arvan, et seda ehitatakse kauem kui kolm aastat.

Siin pole võimalik kasutada abisõna plu, sest järgneb ol-väljend, mis nõuab abisõna pli või muud sarnast sõna.

Plej

Abisõna plej näitab, et kirjeldatud omadus, viis, tegu või muu sarnane, ületab kõiki teisi, millega võrreldakse. Võivad olla kõik ülejäänud, mis eksisteerivad, või kõik teised kontekstis sisalduvad:

Aŭgusto estas mia plej amata filo. - Aŭgusto on minu kõige armastatum poeg.

Ei eksisteeri poega, keda ma armastaks rohkem.
Ŝi prenis la plej belan arĝentan vazon, kiu estis en la loĝejo. - Ta võttis kõige ilusama hõbevaasi, mis korteris oli.

Ilusamat vaasi seal ei olnud.
Li estas tre ekkolerema kaj ekscitiĝas ofte ĉe la plej malgranda bagatelo. - Ta on väga kergesti vihastuv ja ärritub sageli kõige väiksemate pisiasjade peale.
Li ekaŭdis bruan tonon, kiu povis ektimigi la koron eĉ de plej kuraĝa viro. - Ta kuulis müra, mis võis hirmutada isegi kõige julgema mehe südant.
Plej multe li amas, ke oni lin bone akceptu, ke la regalado estu bona. = Li plej amas, ke... - Kõige enam armastab ta seda, et teda hästi vastu võetakse, et võõrustatamine oleks hea.

Selleks, et näidata seda gruppi, mille sees kehtib plej-väljend, kasutatakse tavaliselt eessõna el: Ŝi estas la plej saĝa el ĉiuj, kiujn mi konas. (Ta on kõige targem kõigi nende seast, keda ma tunnen.) Seda, mille kohta plej-väljend kehtib, võidakse näidata ka eessõnade en, sur, inter või muude lokatiivsete eessõnadega: Ĝi estas la plej alta montaro en Azio. (See on kõige suurem mäestik Aasias.)

Kui võrreldakse ainult kahte asja, siis kaob erinevus väljendite la pli ja la plej vahel. Kui üks asi on suurem kui teine, siis on see automaatselt ka neist suurim:

Ĝi estas la pli bona el la du. = Ĝi estas la plej bona el la du. - See on neist kahest parem. = See on neist kahest parim.

Kui öeldakse la pli, on tavaliselt ainult kaks võrreldavat asja ja pole enam vaja lisada "el la du" (neist kahest):

Ŝi estas la pli aĝa. = Ŝi estas la plej aĝa el la du. - Ta on vanem. = Ta on neist kahest vanim.

Aga vahel mingite kontekstide puhul ei tarvitse olla ainult kaks: Ĉu tiu estas unu el viaj malpli aĝaj fratinoj? Ne, ŝi estas la pli aĝa. ( Kas tema on üks sinu noorematest õdedest? Ei, tema on vanem.) Tema on see minu paljudest õdedest, kes on vanemad kui mina.

Mitmed arvavad isegi, et tuleb kasutada la pli, kui võrreldakse kahte asja ja, et la plej on sellisel puhul ebakorrektne. Igal juhul on sageli palju elegantsem kasutada väljendit la pli.

Malpli, malplej

Võrdlemiseks võidakse kasutada ka vorme malpli ja malplej:

Via pano estas malpli freŝa, ol mia. ≈ ...pli malfreŝa... - Sinu leib on vähem värske kui minu.
La amaso kuris malpli rapide ol la veturilo, kiu ruliĝis tre rapide. ≈ ...pli malrapide... - Summ jooksis aeglasemalt kui sõiduk, mis veeres väga kiiresti.
Ĝuste tie troviĝas unu loko, kiu, estante malplej facile komprenebla, malplej bone aperis en la traduko. ≈ ...plej malfacile... ...plej malbone... - Just seal on üks koht, mis olles kõige raskemini mõistetav, ilmus ka tõlkes kõige halvemini.
Tiu estas la malplej taŭga el ĉiuj. ≈ ...plej maltaŭga... - See on kõigist kõige sobimatum.
Li estas la malpli aĝa frato (el la du fratoj). ≈ ...la pli juna... - Ta on noorem vend (kahest vennast).

Mõnikord võib MAL-eesliidet maitse järgiliigutada sellistes lausetes, aga sageli on nüansierinevus. Erinevus võib olla lausa väga suur: Li estas malpli bela ol vi. (Ta on vähem ilus kui sina.) Li estas pli malbela ol vi. (Ta on koledam kui sina.) Esimene variant on kompliment. Teine on solvang.

Kiel eble plej

Väljend kiel eble plej näitab soovi maksimeerida midagi. See näitab, et kasutatagu kõiki võimalusi et saavutada kõrgemat astet.

La vortaro devis havi amplekson kiel eble plej malgrandan. - Sõnaraamat pidi saama võimalikult mahukas ja võimalikult väike.

Mida väiksem, seda parem.
Diru kiel eble plej rapide, per kio mi povas esti utila al vi! - Ütle võimalikult kiiresti, millega ma saan sulle kasulik olla.

Kasuta oma maksimaalset kiirust.

Teine populaarne variant on: plejeble: Faru tion plejeble rapide! (Tee seda võimalikult kiiresti.)

Ei maksa segi ajada väljendit kiel eble plej väljendiga kiom eble (plej/pli), millel on piirav nüanss. Sel ajal kui kiel eble plej nõuab maksimumi, väljend kiom eble (pli/plej) näitab, et on olemas võimete piir:

Estas dezirinde ke ĉiuj uzu la novajn vortojn kiom eble egale. - On soovitatav, et kõik kasutagu uusi sõnu võimalikult võrdsel hulgal.

Tõenäeoliselt pole täielik võrdsus võimalik.
Mi kiom eble evitas tiun vorton. = Mi vere provas eviti tiun vorton, sed povas esti, ke tio ne ĉiam eblas. - Võimaluse korral ma väldin selliseid sõnu. = Ma tõesti proovin selliseid sõnu vältida, aga võib olla, et see alati ei õnnestu.
Li devas — kiom tio estas ebla — uzi lingvon kiom eble plej neŭtralan. - Ta peab — niipalju kui see on võimalik — kasutama võimalikult kõige neutraalsemat keelt.

Teine variant koos piirava nüansiga on laŭeble plej.

Kiel ja ol

Abisõnadega kiel ja ol saab näidata, millega võrreldakse. Sellises kasutuses näivad abisõnad kiel ja ol olevat eessõnad, või hoopis alistuvad sidesõnad. Võiks aga öelda, et need moodustavad eraldi sõnade kategooria: võrdlevad abisõnad.

Abisõnaga kiel tehakse võrdsustavaid võrdlusi, mis näitavad, millele miski sarnaneb. Kiel võib koos TI-sõnaga või sõnaga sama/same koostööd teha, aga sageli on selline sõna ainult juurdemõeldav:

Tiu ĉi malfreŝa pano estas malmola, kiel ŝtono. - See seisnud leib on kõva kui kivi.

Leiva kõvadus sarnaneb kivi kõvadusele.
Ŝiaj okuloj estis kiel du steloj. = Ŝiaj okuloj similis al du steloj. - Ta silmad olid nagu kaks tähte. = Ta silmad sarnanesid kahele tähele.
Nia regimentestro estas por siaj soldatoj kiel bona patro. - Meie rügemendi juhataja on oma sõduritele nagu hea isa.
Mi ĝojas, ke vi havas tian saman opinion, kiel mi. - Ma olen rõõmus, et sul on sama arvamus kui minul.
Li estis kiel senviva. = Lia eco similis al senviveco. - Ta oli nagu elutu. = Tema omadus sarnanes elutusele.
Sentu vin tute kiel hejme. - Tunne ennast nagu kodus.
Diskuti kun li estas same senutile, kiel draŝi venton. - Temaga vaielda on sama kasutu nagu tuult peksta.
Mi zorgas pri ŝi tiel, kiel mi zorgas pri mi mem. - Ma hoolitsen tema eest nii nagu ma iseenese eest hoolitsen.
La afero ne estas tia, kiel oni pensas. - See asi pole nii nagu arvatakse.

Abisõnaga ol tehakse ebavõrdsustavaid võrdlusi, mis näitavad, millest miski erineb. Ol teeb tavaliselt koostööd sõnadega pli, malpli, malsama, malsame, alia või alie:

Lakto estas pli nutra, ol vino. = Lakto malsimilas al vino laŭ la nutreco. - Piim on toitvam kui vein. = Piim erineb veinist toitvuse poolest.
Mi havas pli freŝan panon, ol vi. = Se oni komparas kun vi (kun la pano, kiun vi havas), mi havas pli freŝan panon. - Mul on värskem leib kui sinul. = Kui võrrelda sinu (leivaga, mis sul on), on mul värskem leib.
Vi estas pli ol beleta, vi estas bela! - Sa oled rohkem kui kena, sa oled ilus!
Ŝi estis ankoraŭ pli bela ol antaŭe. - Ta oli veel ilusam kui varem.
Pli bone ne fari, ol erari. - Parem mitte teha kui eksida.
Ĝi estis al mi pli kara, ol mi povas diri. - See oli mulle kallim kui ma öelda suudan.

Sõnadega preferi (eelistama) (prefere (eelistatavalt), prefero (eelis) jms.) võidakse näidata seda, mida ei eelistata mingi abisõna abil. Infinitiivi ees kasutatakse abisõna ol, mõnikord anstataŭ (asemel). Nimisõna või asesõna ees kasutatakse tavaliselt eessõna al, aga ka antaŭ, kontraŭ ja anstataŭ on võimalikud:

Tiam Dio inspiris al mi la ideon ekbruligi mian liton, prefere neniigi mian domon per fajro, ol permesi, ke la granda amaso da homoj mizere pereu. - Siis Jumal sisendas mulle idee panna oma voodi põlema, eelistades kaotada tule läbi oma maja, selle asemel et lubada paljudel inimestel viletuses kaduda.
Mia edzino preparas manĝojn, kiujn mi certe preferas al la manĝoj el la kuirejoj de la plej bonaj hoteloj. - Mu naine valmistab sööke, mida ma kindlalt eelistan kõige paremate hotellide köökide söökidele.
Li ne atentas la vizaĝon de princoj, kaj ne preferas riĉulon antaŭ malriĉulo. - Ta ei pööra printside nägudele tähelepanu ja ei eelista rikkaid vaestele.
Preferos la morton ol la vivon ĉiuj restintoj. = ...ol elekti la vivon... - Eelistab surma rohkem kui kõigi allesjäänute elu. = ...kui valida elu...

Abisõna ol on seotud juurdemõeldava infinitiiviga. Seepäerast kasutatakse abisõna ol.

Kiel ja ol koos rollinäitajatega

Kui pärast võrdlevat abisõna kiel või ol esineb nimisõnaline lauseosa (või asesõna) ilma rollinäitajata, siis võrdlemine on suunatud lause alusele. See kiel-asi või ol-asi on lause ideeline alus. Selline kiel-väljend või ol-väljend võib olla ka teise lauseliikme rollis, mis ei pea omama rollinäitajat, näiteks öeldistäide.

Kui sellist võrdlevat väljendit tuleb mõista kui sihitist või määrust, siis on vaja kasutada rollinäitajat selleks, et seda näidata.

Mi elektis lin kiel prezidanto. - Ma valisin teda presidendina.

Juurdemõeldav idee: Prezidanto elektis lin. (President valis teda.) President oli "mina", lause alus.
Mi elektis lin kiel prezidanton. - Ma valisin teda presidendiks.

Juurdemõeldav idee: Mi elektis prezidanton. (Mina valisin presidenti.) Presidendiks sai tema, lause sihitis.
Li amos sian landon pli ol ĉiuj aliaj landoj. (Ĉiuj aliaj landoj amos lian landon malpli.) - Ta armastab oma maad rohkem kui teised maad. (Kõik teised maad armastavad tema maad vähem.)
Li amos sian landon pli ol ĉiujn aliajn landojn. (Li amos ĉiujn aliajn landojn malpli.) - Ta armastab oma maad rohkem kui teisi maid. (Ta armastab kõiki teisi maid vähem.)
Tie la suno lumis multe pli hele ol ni. (Ni lumis malpli hele.) - Seal valgustas päike heledamalt kui meie. (Meie valgustasime vähem heledamalt.)
Tie la suno lumis multe pli hele ol ĉe ni. (Ĉe ni la suno lumis malpli hele.) - Seal valgustas päike heledamalt kui meie juures. (Meie juures valgustas päike vähem heledalt.)
Li uzas Esperanton, kiel sekretan lingvon. (Li uzas sekretan lingvon.) - Ta kasutab esperantot kui salakeelt. (Ta kasutab salakeelt.)
Ŝi havas multe da ne-Esperantistoj kiel amikojn. (Ŝi havas amikojn.) - Tal on mitmeid, mitte-esperantiste sõpradena. (Tal on sõpru.)
Al vi kiel al esperantistoj mi volas nur diri, ke terure altaj kaj dikaj estas ankoraŭ la interpopolaj muroj. (Mi diros tion al esperantistoj.) - Teile, kui esperantistidele, ma thaks öelda ainult seda, et kohutavalt kõrged ja paksud on ikka veel rahvastevehelised müürid. (Ma ütlen seda esperantistidele.)
Estis tie tiel lume, preskaŭ kiel dum la tago. (Dum la tago estas tiel lume.) - Seal oli nii valge nagu päeval. (Päeval on nii valge.)
Mia frato diris al Stefano, ke li amas lin pli, ol sin mem. (Li amas sin mem.) - Mu vend ütles Stefano'le, et ta armastab teda rohkem kui iseennast. (Ta armastab iseennast.)
Estas ja pli bone havi ion, ol nenion. (Oni povus havi nenion.) - On ju parem omada midagi, kui omada mitte midagi. (Võidakse omada mitte midagi.)
Neniam mi amis lin pli multe, ol en la tago, kiam li de tie ĉi forveturis. (En tiu tago mi amis lin multe.) - Ma ei armastanud teda kunagi rohkem, kui siis kui ta siit ära sõitis. (sel päeval armastasin ma teda palju.)
Antono devis pensi pri io alia ol pri sia ama aflikto. (Li ne pensu nur pri sia ama aflikto.) - Antono pidi mõtlema millegi muu peale kui oma armastuse südamevalu peale. (Ärgu ta mõelgu ainult oma armastuse südamevalu peale.)

Mõnikord kiel-väljend või ol-väljend on seotud ainult sõna epiteediga. Kui sellel epiteedil on N-lõpp, siis peab ka võrdleval väljendil N-lõpp olema, sest võrdlev väljend on juurdemõeldava lause sihitis:

Li uzas domon grandan kiel palaco. ≈ Li uzas domon. La domo estas granda kiel palaco. - Ta kasutab maja, mis on suur kui loss. ≈ Ta kasutab maja. Maja on suur kui loss.

Võrdlus on ainult maja suuruse kohta. Võrdle lausega: Li uzas grandan domon kiel palacon. (Ta kasutab suurt maja nagu lossi.) (Li uzas palacon. - Ta kasutab lossi.)
Mi neniam renkontis homon (tian) kiel ŝi. ≈ Mi ne renkontis homon, kiu estas simila al ŝi. - Ma pole kunagi kohanud inimest nagu tema. ≈ Ma ei ole kohanud inimest, kes on nagu tema.
Ĝi havas du okulojn tiel grandajn, kiel du tasoj. ≈ La okuloj estas tiel grandaj kiel du tasoj. - Tal oli kaks silma, mis olid suured nagu kaks tassi. ≈ Ta silmad olid nii suured nagu kaks tassi.
Li lernis gravajn lingvojn, kiel la Angla lingvo kaj la Franca. (La Angla lingvo kaj la Franca estas tiaj gravaj lingvoj.) - Ta õppis tähtsaid keeli nagu inglise ja prantuse keel. (Inglise ja prantuse keel on tähtsad keeled.

Inglise ja prantuse keel on näited seda tüüpi keeltest, mida ta õppis. Võib-olla ei õppinud ta just neid.
Mi havas alian proponon, ol la ĵus prezentita. (Mia propono estas alia, ol la ĵus prezentita.) - Mul on teistsugune ettepanek, kui see mis just ette pandi. (Minu ettepanek on teine, kui see mis just ette pandi.)
Li havas korpon pli larĝan ol alta. = ... pli larĝan ol ĝi estas alta. - Tema keha on laiem kui pikk. = ...laiuselt suurem kui tal on pikkust.

Identiteeti ja rolli näitav kiel

Tavaliselt võrdlev abisõna kiel näitab sarnasust (...tia kiel... (selline nagu), ...tiel kiel... (nii nagu) jms.), aga mõnikord näitab see identiteeti või rolli. Sellisel puhul tähendab abisõna kiel hoopis "olles ... rollis" või midagi sarnast:

Mi elektis lin kiel prezidanto. = ...estante prezidanto. ...en mia rolo de prezidanto., ...ĉar mi estas prezidanto. - Ma valisin teda presidendina. = ...olles president. ...oma presidendi rollis olles., ....sest mina olen president.
Ŝi estus bona por mi kiel edzino! = ...estante edzino! ...en edzina rolo! - Ta oleks hea mulle abikaasana! = ...olles abikaasa! ...abikaasa rollis!
Li naskiĝis kiel Franco, sed mortis kiel homarano. - Ta sündis kui prantslane, aga suri kui humanist.

Ta oli prantslane, kui ta sündis, aga humanist, kui suri.

Ainult kontekst näitab, kas abisõna kiel näitab sarnasust, identiteeti või rolli.

Võrdlevad väljendid — kas lauselühendid?

Sageli võib asendada võrdleva kiel-väljendi tervikliku öeldisega kõrvallausega, aga see pole alati võimalik:

Li uzas sian hejmon kiel laborejon. → Li uzas sian hejmon (tiel), kiel oni uzas laborejon. - Ta kasutab oma kodu kontorina. → Ta kasutab oma kodu nii nagu kasutatakse kontorit.

Terve kiel-lause on sama tähendusega nagu võrdlev kiel-väljend.
Mi elektis ŝin kiel prezidanton. → Mi elektis ŝin (tiel), kiel oni elektas prezidanton. - Ma valisin teda presidendiks. → Ma valisin teda nii nagu valitakse presidenti.

Tervel kiel-lausel on teine tähendus kui võrdleval väljendil. Võrdlev väljend informeerib ametit, mille ta sai. Aga kiel-lause näitab viisi, mil moel teda valiti.

Seega võrdlevad kiel-väljendid ei ole alati lühendatud kõrvallaused.

Mõned arvavad, et tuleks alati kasutada seda KI-sõna, mida kasutataks täislauses. Siis nad kasutavad sageli abisõna kia(j)(n) abisõna kiel asemel, selleks et näidata võrdsustavat võrdlust. Selline keelekasutus on ebatraditsiooniline ja ebasoovitav. Lisaks võib see mõnikord muutuda väga labaseks:

Li vizitis tiajn urbojn, kia estas Parizo. - Ta külastas selliseid linnu, missugune on Pariis. → Li vizitis (tiajn) urbojn kia Parizo.

Tuleks eelistada öelda nii: Li vizitis (tiajn) urbojn kiel Parizo. (Ta külastas selliseid linnu nagu Pariis.)
Li loĝas en la sama urbo, en kiu mi loĝas. - Ta elab samas linnas, milles mina elan. → Li loĝas en la sama urbo, en kiu mi.

Tuleks eelistada öelda nii: Li loĝas en la sama urbo kiel mi. (Ta elab samas linnas kui mina.)
Li naskiĝis en la sama tago kaj en la sama loko, kiam kaj kie mi naskiĝis. - Ta sündis samal päeval ja samas kohas, millal ja kus mina sündisin. → Li naskiĝis en la sama tago kaj en la sama loko, kiam kaj kie mi.

Tuleks eelistada öelda nii: Li naskiĝis en la sama tago kaj (en la sama) loko kiel mi. (Ta sündis samal päeval ja samas kohas kui mina.)
Emilio havis sur si eĉ la saman veston, kiun ŝi tiam havis sur si. - Emilio'l oli isegi seljas sama riietus, mida ta kandis tol korral. → Emilio havis sur si eĉ la saman veston kiun tiam.

Ütle nii nagu Zamenhof: Emilio havis sur si eĉ la saman veston kiel tiam. (Emilio'l oli isegi seljas sama riietus nagu tookord.)

Siis kui võrdlev väljend on terve kõrvallause, võib seda alustada abisõnaga kia, kiu, kiam jne., aga kui võrdlev väljend on ainult lauseliige (või mitmed lauseliikmed ilma öeldiseta), tuleks kasutada võrdlevat abisõna kiel.

Kvazaŭ

Sarnasusvõrdlustes võidakse kasutada sõna kvazaŭ (nagu, otsekui) selle asemel, et kasutada võrdlevat abisõna kiel, sel puhul kui sarnasus on ainult näiline, ebareaalne ja soovitakse seda rõhutada:

Dum momento li staris senmova, kvazaŭ ŝtoniĝinta. - Hetkeks seisis ta liikumatult, nagu kivistunult.

Ta ei olnud tegelikult kivistunud.
Silente li migris tra la lando, kiu aperis al li kvazaŭ abunda fruktoĝardeno. - Vaikselt rändas ta läbi maa, mis ilmus talle otsekui rikkalik viljaaed,
Ĉiu statuo sur la riĉaj sarkofagoj ŝajnis kvazaŭ ricevinta vivon. - Iga kuju rikkalike sarkofaagide peal näis nagu saavat veini.

Mõnikord tuleb kasutada N-lõppu (või teisi rollinäitajaid) pärast võrdlevat sõna kvazaŭ samamoodi nagu võrdleva abisõna kiel puhul: Tiesto ŝtelis filon de Atreo kaj lin edukis kvazaŭ sian propran. (Tiesto varastas Atreo poja ja kasvatas teda nagu omaenda poega.)