Participi su riječi koje predstavljaju radnju ili stanje kao svojstvo njegovog subjekta ili objekta. Participi se tvore posebnim sufikcima za participe. Paostoji šest takvih sufiksa, tri aktivna, ANT, INT, ONT, i tri pasivna, AT, IT, OT.

Participi kao pridjevi

Aktivni particip predstavlja radnju ili stanje kao opis njegovog subjekta:

Pasivni particip predstavlja radnju ili stanje kao opis njegovog objekta:

Pasivni participi su mogući samo kod radnji koje mogu imati objekt. Ne može se reći npr. okazata, jer je glagol okazi netranzitivan i ne može imati objekt. Svi glagoli sa nastavkom IĜ su netranzitivni. Zato ne postoje participi oblika ...iĝata, ...iĝita i ...iĝota.

Samoglasnici u participima su isti kao i u glagolskim nastavcima AS, IS i OS. I značenja su vrlo slična, ali ne potpuno ista. AS označava u prvom redu sadašnjost radnje, dok ANT i AT označavaju trajanje ili ponavljanje radnje. IS pokazuje da se radnja dogodila prije "sada", dok INT i IT pokazuju da je radnja izvršena, eventualno prije neke druge radnje. OS označava vrijeme poslije sadašnjeg, dok ONT i OT označavaju stanje prije početka radnje, često u značenju da se namjerava, planira, izvršiti radnja, ili da će se uskoro dogoditi:

Napomena: Neki eksperimentiraju s participima koji odgovaraju nastavku -US, tj. participima na UNT i UT: skribunta viro = "čovjek koji bi pisao", skributa letero = "pismo koje bi se pisalo". Ali takvi participi nisu dio službenog esperanta. Kada se koriste takvi participi, često se ne uspijeva dobro razumjeti. Mogu se tolerirati samo u šaljivoj upotrebi.

Participi kao prilozi

Particip s nastavkom -E označava dodatnu radnju koja se odnosi na subjekt rečenice. Umjesto dviju rečenica, po jedne za svaku radnju, to se izražava jednom rečenicom:

Takve složene rečenice su najčešće u pisanom jeziku. One opisuju složeni odnos između raznih stvari jako zgusnuto i pomalo komplicirano. Govorni jezik često izražava takve stvar s većim brojem riječi.

U takvim rečenicama priloški particip mora po smislu biti opis subjekta:

Nemojete dakle reći: Promenante sur la strato venis subite ideo al mi en la kapon. Subjekto predikata venis je ideo. Ta rečenica dakle znači da je ideja šetala po ulici, a vjerojatno se htjelo reći nešto drugo. Ispravno je: Promenante sur la strato mi subite ekhavis ideon en la kapon. Ili: Kiam mi promenis sur la strato, venis subite ideo al mi en la kapon.

Participi kao imenice

Aktivni particip s nastavkom O označava subjekt po smislu odgovarajuće radnje ili stanja. Pasivni particip s nastavkom O označava objekt po smislu. Prema posebnom pravilu, particip na -O obično označava osobu:

Nemojte dodavati sufiks UL, jer participi koji završavaju na -O sami po sebi znače osobu.

Se temas ne pri persono, sed pri aĵo, oni aldonu la sufikson AĴ: skribitaĵo, legataĵo, plenumitaĵo, plaĉantaĵo. Sed kiam ĉeestas AĴ, la participa sufikso ofte estas superflua. Normale sufiĉas skribaĵo, legaĵo, plenumaĵo, plaĉaĵo.

Katkad particip s nastavkom -O ipak predstavlja nešto što nije osoba, a ipak vrši funkciju, osobito u matematicii sl.:

Od imenice koja predstavlja osobu obično se može napraviti pridjev koji znači "u odnosu na tu osobu". To nije moguće za participe koji završavaju na -O, jer participi koji završavaju na -A imaju druga značenja:

Napomena: Riječ Esperanto (s velikim početnim slovom) originalno je bila particip u značenju "osoba koja se nada", ali sam je to naziv jezika i više se ne smatra participom. Stoga se može od nje tvoriti pridjev Esperanta = "u vezi s jezikom esperantom". Riječ esperanto (s malim početnim slovom) je ipak i dalje particip te znači "osoba koja se nada".

Složeni glagolski oblici

Per la helpverbo esti kaj diversaj participoj, oni povas esprimi tre ekzakte diversajn nuancojn de modo, tempo, daŭro, plenumiĝo k.t.p. Simplaj verboj kun AS, IS, OS, US kaj U estas ĝenerale preferindaj, sed en okazoj, kiam oni volas detale prezenti agon, oni povas uzi kunmetitan formon. Principe oni povas kombini ĉiujn formojn de esti (esti, estas, estis, estos, estu, estus) kun ĉiuj ses participoj. Tio donas principe 36 eblajn kunmetitajn verboformojn. Iuj el tiuj formoj estas tamen praktike apenaŭ uzeblaj, ĉar ili esprimas tro strangajn aŭ tro specialajn nuancojn. Aliaj montras nuancojn, kiuj ja estas bezonataj, sed por kiuj ofte ekzistas aliaj pli oportunaj esprimomanieroj. Jen sekvas nur kelkaj ekzemploj:

La kunmetitaj ANT-formoj tre malofte estas bezonataj. Ili emfaze montras, ke io estas daŭra, kiam io alia okazas. Normale sufiĉas simplaj verboj. Okaze oni povas uzi (ĝuste) tiam por akcenti samtempecon. La kunmetitaj INT-formoj estas pli ofte bezonataj. Ili povas esti utilaj por montri, ke ago okazis antaŭ alia. Ofte la kunteksto tamen tion montras sufiĉe bone. Je bezono esprimoj kun jam, antaŭe, ĵus, post kiam aŭ antaŭ ol povas helpi. La kunmetitaj ONT-formoj estas uzeblaj por montri baldaŭan aŭ intencan agon. Ankaŭ baldaŭ kaj diversaj verboj povas tion montri, ofte pli klare.

Složenice sa -IT- ponešto se razlikuju od složenica sa -INT-. Složenica sa -INT- uvijek označava radnju koja se dogodila prije druge radnje. Oblik sastavljen s -IT- označava izvršenje radnje ili radnju koja je dala rezultat. IT-oblik naravno može označavati vrijeme prije nečega, ali vrlo često nije tako:

Iafoje povus estiĝi miskompreno, ĉu IT-formo montras agon pli fruan, aŭ agon, kiu plenumiĝis. Tiam oni helpu sin per aldonaj esprimoj, kiuj klare montras la tempon. En la praktiko tamen tiaj klarigoj estas malofte bezonataj: Kiam via domo estis konstruata, mia domo estis jam longe konstruita. Estis konstruita estas antaŭtempa kompare kun estis konstruata. Antaŭe ni iradis en la lernejon kaj iom lernis, kaj poste ni estis konfirmitaj. Estis konfirmitaj estas posttempa kompare kun iradis kaj lernis.

Iafoje anstataŭ uzi esti + participon, oni rekte verbigas la participon, same kiel oni ofte rekte verbigas aliajn adjektivojn: estas leganta → legantas, estis legonta → legontis, estus leginta → legintus, estas legata → legatas, estos legita → legitos k.s.

Tiaj formoj estas tute logikaj kaj regulaj, sed bedaŭrinde ili estas en la praktiko tre malfacile kompreneblaj. Vorto kiel legintos enhavas ŝajne tro multe da informoj en tro kompakta formo. La normalaj kunmetitaj formoj kun esti estas pli taŭgaj en tiuj maloftaj okazoj, kiam oni ne povas uzi ordinarajn simplajn verboformojn (legis, legos k.t.p.).

Sed kelkaj tiaj mallongigitaj formoj efektive praktike iom enuziĝis. Precipe INTUS-formoj estas popularaj. Simpla US-formo estas tute sentempa, sed multaj tamen sentas US-verbojn kiel nuntempajn, kaj uzas INTUS ĉiam, kiam temas pri pasinteco: Se mi sciintus tion, mi agintus alie. = Se mi estus sciinta tion, mi estus aginta alie. Oni povas pli simple diri: Se mi (tiam antaŭe) scius tion, mi (tiam) agus alie.

Ankaŭ ATAS-formoj estas sufiĉe oftaj: Bezonatas novaj fortoj en nia organizo. = Estas bezonataj... Serĉatas nova redaktisto por la revuo. = Estas serĉata...

Pasiv

Rečenice s tranzitivnim glagolom mogu se pretvoriti iz aktiva (običnog rečeničnog oblika) u pasiv. Pasiv je poput obrnutog načina za izražavanje radnje. Kada se rečenica prebacuje u pasiv, događaju se tri promjene:

• Objekt postaje subjekt (i gubi svoj -N nastavak).
• Predikat postaje složeni glagol: esti + pasivni particip.
• Aktivni subjekt se gubi ili postaje de-adjekt.

La knabino vidas la domon. - Djevojčica vidi kuću.

• la domon → la domo
• vidas → estas vidata
• la knabino → de la knabino

→ La domo estas vidata de la knabino. - Kuća je viđena od strane djevojčice. (pasiv kojeg naš jezik ne koristi)

Li batis sian hundon per bastono. - Udario je svog psa štapom.

• sian hundon → lia hundo
• batis → estis batata
• li može nestati

→ Lia hundo estis batata per bastono. - Njegov pas je bio udaran štapom.

Pasiv se koristi da se pozornost prebaci s aktivnog subjekta na radnju. Tada i bivši objekt (novi subjekt) dobiva više pozornosti. Pasiv se često koristi kada se govori o vrlo općenitim stvarima, kada jedva da postoji aktivni subjekt.

Se oni volas konservi en pasiva frazo la originan subjekton de la aktivo, oni devas uzi la prepozicion de: Ĝi estis trovita de mia frato. = Mia frato trovis ĝin. La piano estas ludata de vera majstro. = Vera majstro ludas la pianon. La prepozicio de havas multajn signifojn, sed ĉe pasiva participo de normale ĉiam montras aganton. Se tamen estas risko de miskompreno oni povas uzi fare de: Ĝi estis forprenita fare de mi. = Mi forprenis ĝin.

Se subjekto en pasiva frazo estas subfrazo, infinitivo aŭ kvanta adverbo (aŭ kvanta adverbeca vorteto), la pasiva participo devas havi E-finaĵon: Oni interkonsentis, ke mi faru tion. → Estis interkonsentite, ke mi faru tion. Oni ordonis al mi fari tion. → Al mi estis ordonite fari tion. Oni atribuis multe (= multon) al tiu rakonto. → Multe estis atribuite al tiu rakonto. Iafoje transitiva verbo aperas en frazo sen objekto. Se oni pasivigas tian frazon, la rezulto estas sensubjekta pasiva frazo. La participo ankaŭ tiam havu E-finaĵon: Oni parolis pri tio. → Pri tio estis parolate.

Pasivo — izbor participa

Izbor pasivnog participa ovisi o tome što se želii izraziti. Odaberite AT-particip, ako se radi o postupnom nastavljanju radnje ili o ponavljanju radnje. Odaberite IT-particip ako je važnije izvršenje ili rezultat. Odaberite OT-particip ako se radi o stanju prije početka radnje.

AT

trajanje ili ponavljanje

IT

ispunjavanje ili rezultat

OT

stanje prije radnje

Prilikom dvojbe između AT i IT, može koristiti kontrolni izraz da bi se otkrilo što je bolje:

Se oni povas aldoni iom post iom,plu kaj plu aŭ ree kaj ree sen tute ŝanĝi la sencon, tiam taŭgas AT, ĉar iom post iom kaj plu kaj plu emfazas daŭradon, kaj ree kaj ree emfazas ripetadon.

Se oni povas aldoni definitive sen detrui la sencon, tiam taŭgas IT, ĉar definitive akcentas plenumiĝon aŭ atingon de rezulto.

Iuj verboj havas du malsamajn signifojn, kaj la elekto de participo dependas de tio, kiu el la du signifoj estas celata. Klasika ekzemplo estas la verbo okupi, kiu povas signifi aŭ "preni okupe" aŭ "teni okupe". Prenado estas ago normale momenta, kaj tial precipe la plenumiĝo estas interesa. Tenado tamen estas pli longdaŭra afero, kaj tial normale la daŭrado estas pli interesa. Post prenado tamen sekvas tenado, kaj antaŭ tenado normale okazis prenado. Tial ĉe okupi oni ofte povas uzi AT-formon aŭ IT-formon laŭplaĉe sen praktika diferenco: Mi estas tre okupata de mia laboro. = Mia laboro nun "tenas min" (plu kaj plu), ĉar ĝi antaŭe "prenis min". Mi estas tre okupita de mia laboro. = Mia laboro (definitive) "prenis min", kaj tial ĝi nun "tenas min". Alia ekzemplo estas la verbo "kovri": Li kovris la plankon per tapiŝo. → La planko estis kovrita (de li) per tapiŝo. Ĉi tie temas pri la definitiva rezulto de la ago "meti sur plankon". Tapiŝo kovris la plankon. → La planko estis kovrata de tapiŝo. Ĉi tie temas pri iom-post-ioma daŭrado de la ago "kuŝi sur planko". Plej ofte oni uzas IT-formon ĉe verboj kiel okupi kaj kovri, sed oni havas liberan elekton depende de la ideo, kiun oni volas esprimi.

Iafoje oni preferas AT-participon, kiam la ago estas nur teoria eblo, kiu ne certe efektiviĝos, aŭ kiam la ago estas neata, aŭ se kunteksto iel forviŝas la ideon de plenumiĝo: Ŝi estis nun en tia aĝo, ke ŝi devis esti konfirmata. Temas nur pri devo de konfirmado. Ĉu la konfirmado vere plenumiĝis, oni ankoraŭ ne scias. Ili volas, ke tia aŭ alia ŝanĝo estu farata jam nun. Ĉu la ŝanĝoj estos plenumitaj, oni ne scias. La unueco de Esperanto neniam estos rompata. La rompo neniam plenumiĝos. Eĉ vulpo plej ruza fine estas kaptata. Temas pri principo ĉiam valida. La ideo de daŭreco fariĝas do pli grava ol la ideo de plenumiĝo. Sed ankaŭ eblas uzi IT-formon en ĉi tiaj frazoj. Oni havas liberan elekton laŭ tiu nuanco, kiun oni volas esprimi.

Kod radnji koje se ponavljaju obično se koristi AT, jer je naglasak na ponavljanju, ali ako se želi naglasiti završenost svakog pojedinačnog ponavljanja koristi se IT. Ako se iskazuje točan broj ponavljanja, onda ideja završenosti postaje važnija i tada se obično koristi IT-oblik: Dum la milito tiu vilaĝo estis ofte prirabata kaj bruligata. Dum la milito tiu vilaĝo estis kvarfoje prirabita kaj bruligita.

Napomena: Neki esperantisti ne prihvaćaju gore navedena pravila o izboru između AT i IT. Prema tim esperantistima, AT bi trebao značiti "upravo tada", a IT bi prema njima značio samo "prije tog vremena". Oni koriste rečenice poput: Mi estis naskata en Januaro. La ŝlosilo estis perdata hieraŭ. Subite li estis trafata de kuglo. Takav jezik obično se zove "atizam" (također i "tempizam"). U običnom esperantu u takvim se rečenicama koristi IT, i za to se često koristi izraz "itizam" (također i "aspektizam"). Pitanje o itizmu i atizmu definitivno rješavaju tri ogledne rečenice iz Fundamenta: Georgo Vaŝington estis naskita la dudek duan de Februaro de la jaro mil sepcent tridek dua. Li sentis sin tiel malfeliĉa, ke li malbenis la tagon, en kiu li estis naskita. Mia onklo ne mortis per natura morto, sed li tamen ne mortigis sin mem kaj ankaŭ estis mortigita de neniu; unu tagon, promenante apud la reloj de fervojo, li falis sub la radojn de veturanta vagonaro kaj mortiĝis.