სიტყვათა ტიპები

ესპერანტოში სიტყვთა ორი ტიპი არსებობს: გრამატიკული დაბოლოების მქონე სიტყვები და ნაწილაკები.

დაბოლოების მქონე სიტყვები

ესპერანტოში სიტყვათა უმრავლესობა გრამატიკული დაბოლოების მქონე სიტყვებია. ასეთი სიტყვები შედგება ძირისა (ან ძირების) და გრამატიკული დაბოლოებისაგან, მაგ.: patr/o, roz/o, sun/o, am/o, kol/tuk/o, san/a, verd/a, hel/ruĝ/a, eg/e, aparten/i, bril/as, est/os, rond/ir/as.

ძირები ყველაზე განსხვავებულ რაღაცებს გამოხატავენ: ცხოველებს, ადამიანებს, ქმედებებს, თვისებებს, აბსტრაქტულ ან კონრეტულ სახელებს და ა.შ. ძირი დამოუკიდებელ სიტყვად არ იხმარება, საჭიროა დაბოლოება. არსებობს ცხრა სიტყვითი დაბოლოება: O, A, E, I, AS, IS, OS, US და U. ამ დაბოლოებათაგან ძირზე რომელიმეს დართვით იგი სიტყვად გარდაიქმნება. ყველა ძირზე შესაძლებელია ნებისმიერი დაბოლოების დართვა: hom/o, hom/a, hom/e, hom/i, hom/as და სხვ., blu/o, blu/a, blu/e, blu/i, blu/as და სხვ., kur/o, kur/a, kur/e, kur/i, kur/as და სხვ.

ზოგიერთი ძირი უმთავრესად შედგენილ სიტყვათა საწარმოებლად იხმარება. მათ აფიქსები ეწოდება: EBL, UL, MAL, GE და ა.შ.

ნაწილაკი დაბოლოებას არ საჭიროებს და წინადადებაში უცვლელად იხმარება. ნაწილაკები სიტყვათა შეზღუდული ჯგუფია, რომლებიც გამოხატავენ ძირითად იდეებს, გრამატიკულ ურთიერთმიმართებებს და ა.შ. უმთავრესად ესენია წინდებულები, მაგ. al, de, en; პირის ნაცვალსახელები, მაგ. mi, vi, ŝi; არსებითი სახელის მაგვარი ნაწილაკები და ზედსართავი სახელის მაგვარი ნაწილაკები, მაგ. kiu, tiu, kio, tio, kia, tia, kies, ties, ambaŭ; რიცხვითი სახელები, მაგ. unu, du, tri, dek, cent; კავშირები, მაგ. kaj, aŭ; დაქვემდებარებული კავშირები, მაგ. ke, ĉu, se; ზმნიზედისებრი ნაწილაკები, მაგ. kie, tie, for, kiam, tiam, baldaŭ, hodiaŭ, kial, tial, kiel, tiel, kiom, tiom, ankaŭ, eĉ, jes, ne; შორისდებულები, მაგ. adiaŭ, bis, ho.

ნაწილაკთაგან 45-ს თითქოს ერთგვარი გრამატიკული დაბოლოება გააჩნია და თითქოს შედგენილ სიტყვებს წარმოადგენენ, მაგრამ შედგენილები არ არიან: tio, tia, kio, kie, iu, iel, ĉiam, ĉiom, nenial, nenies და სხვ. ამ ნაწილაკებს კორელატები ეწოდება.

წინადადების წევრები

წინადადება წარმოადგენს სიტყვათა წყობას, რომელიც რაიმე აზრს გამოხატავს. წინადადების წევრი არის სიტყვა ან სიტყვათა ჯგუფი, რომელიც წინადადებაში ერთეულადაა წარმოდგენილი.

წინადადების ყველაზე მნიშვნელოვანი წევრია შემასმენელი. ესაა ზმნა შემდეგ დაბოლოებათაგან ერთ-ერთით: AS, IS, OS, US და U (ჩვეულებრივ არა I): iras, sidis, batos, vidus, pensu და ა.შ. შემასმენელი უჩვენებს მოქმედებას ან მდგომარეობას.

შემასმენელი წინადადების ცენტრს წარმოადგენს. წინადადების ყველა სხვა (მთავარი) წევრი სხვადასხვაგვარად მიემართება შემასმენელს. მათ სხვადასხვა ფუნქციები აკისრიათ, მაგ: ქვემდებარე, დამატება, პირობითი დამატება, წოდებითი, პრედიკატული12}.

არსებობს წინადადების ფუნქციის ჩვენების სამი გზა: არსებითი სახელი, აკუზატივის დაბოლლოება N და წინდებულები.

წინადადების ნაწილი შედგება მთავარი სიტყვისა და მასზე დართული აღწერისაგან:

იხილეთ აგრეთვე გრამატიკულ ტერმინთა სია შესავალში.