22 動詞 / 語法

動詞的詞尾有下列幾種: I, AS, IS, OS, US 或 U.動詞表示動作的發生或狀態的存在.

限定動詞 (限定詞) 的詞尾有: AS, IS, OS, US 和 U. 這種動詞扮演句子謂語的角色.
不定詞是帶有 I 詞尾的動詞.

限定動詞

限定動詞有三種語氣：直述, 祈使和條件.

直述法

直述法是一種表示真實, 實際動作和狀態的語氣. 直述法必須區分三種時態現在, 過去, 和未來.

現在: AS 詞尾

現在式動詞, 帶 AS 詞尾的動詞, 表示動作或狀態是實際的, 有效的, 且它已開始, 卻還沒有結束. 那也表示, 動作或狀態現在正在發生, 或它習慣性地發生, 或那事件一直有效.

laboras = "工作" 的動作已開始了, 但尚未結束.
estas = "是" 的狀態已開始了, 但還沒結束.

Mi sidas sur seĝo. - 我坐在椅子上.

那坐是實際的而且就在當前.
Mi estas advokato. - 我是律師.

那職業是有效的而且就在現在.
Kvar kaj dek ok faras dudek du. - 四加十八等於二十二.

這是一直成立的.
Nun mi legas. - 現在我在讀書.

閱讀動作實際上發生在現在.
Hodiaŭ mi studas Esperanton. - 今天我研習世界語.

我可能不是正好在說話的當下研習, 但我已開始今天的研習, 而且還沒有完成它.
En la vintro oni hejtas la fornojn. - 冬天裡, 人們燒爐子.

那每年冬天都發生, 以前如此, 以後也如此.
Mi loĝas ĉi tie tri jarojn. - 我在這裡住三年.

我的居住已經三年了, 而且會繼續下去.

有時在故事中, 會使用 AS 時態來表示故事發生的時候. 這種特別的風格可以使故事更加生動.

Ne suspektante ion li iradis tra la arbaro. Subite eksonas pafo. - 沒有任何懷疑地, 他跑過樹林. 突然間, 砲聲響起.

首先, 說故事者使用過去式, 但後來他改變為現在式, 以便讓聽者或讀者感受到, 好像他自已也在場, 可以聽到砲聲.

過去式: IS 詞尾

過去式動詞, 帶 IS 詞尾的動詞, 表示動作或狀態是真實的, 但發生在說話之前的某時. 一般而言, 該動作或狀態已經結束:

laboris = "工作" 的動作發生在現在之前.
estis = "是" 的狀態發生在比現在更早.

Mi sidis tiam sur seĝo. - 那時, 我坐在椅子上.

坐實際上發生在過去的時候.
Mi estis knabo. - 我 [那時] 是個男孩.

男孩實際上是在提到的那過去的時候.
Hieraŭ mi renkontis vian filon, kaj li ĝentile salutis min. - 昨天我遇見了你兒子, 他禮貌地向我問候.
Mi loĝis ĉi tie tri jarojn. - 我曾在這裡住了三年.

我的居住歷時三年, 但不再繼續.

如果要表示過去時候的細微差別, 可以使用各種附加的用詞, 但也可以用複合動詞形式. 然而, 幾乎只要使用簡單過去式也就足夠了.

有時, 我們會看到 IS 形式, 但卻表示未來將實現的事. 這是錯誤的. 應該要用 OS 形式, 或者, 如果要很精確的話, 可用 estos ...inta. 因此, 不要說: Mi venos al vi, kiam mi finis mian taskon. 要說: Mi venos al vi, (post) kiam mi finos mian taskon. 或: Mi venos al vi, kiam mi estos fininta mian taskon. (當我完成我的工作後, 我將去找你.)

未來: OS 詞尾

未來時動詞, 有 OS 詞尾的動詞, 表示動作或狀態在說說時還沒有開始. 當然未來總是不確定的, 但未來式表示說話者認為, 那件事是真地會發生的:

laboros = "工作" 的動作還沒有開始, 但會開始.
estos = "是" 的狀態還沒有開始, 但在一段時間後它將會實現.

Mi sidos poste sur seĝo. - 我將在之後坐上椅子.

坐下的動作將在之後實際發生.
Mi estos riĉulo. - 我將會是富人.

富有的狀態是未來的事實.
Mi rakontos al vi historion. - 我將給你說故事.

述說動作還沒有開始.
Morgaŭ estos dimanĉo. - 明天將是星期天.
Mi loĝos ĉi tie tri jarojn. - 我將住這裡三年.

我的居住還沒開始, 但一旦它開始, 它實際將持續三年.

祈使 (命令): U 詞尾

祈使動詞, 帶 U 詞尾的動詞, 表示動作或狀態不是真實的, 而是期望的, 想要的, 被要求的, 或設為目標的. 祈使法沒有表示動作的時間, 然而那動作通常出現在未來:

laboru = "工作" 的動作是被期望的, 請求的, 命令的, 或設為目標的.
estu = "是" 的狀態是被期望的, 請求的, 命令的, 或設為目標的.

Sidu sur seĝo! - 坐上椅子去!

命令或請求.
Estu viro! - 當個男子漢!

命令或請求.
Ludoviko, donu al mi panon. - 魯德維克, 給我麵包.
Ni legu la unuan ĉapitron. - 我們來讀第一章.

表達期望.
Ĉu ni iru al la dancejo? - 讓我們去舞廳好嗎?

詢問意願. 這類句子的實際意思最常用在委婉的提議. 請和下面的委婉請求比較一下.

祈使式中, 如果主語是代詞 vi, 它往往被省略: Venu tuj! = Vi venu tuj! 但只有在主句中可以省略它, 在附屬子句中不可以.

Ke 子句中的祈使式

如果主句表示某種意願, 目的, 意見等, 此時的 ke 子句用祈使式:

Mi volas, ke vi laboru. - 我要你去工作.

那工作是被祈使的.
Li petas, ke mi estu atenta. - 他請求, 我該小心.
Estas necese, ke ni nun unu fojon por ĉiam faru finon al tiu ĉi stato. - 有必要, 對這種狀態現在我們就一勞永逸地做個了結.

委婉請求

為了表達委婉的意願, 要用 bonvolu (請) 這個詞後接不定詞. 當然也可以加上諸如 mi petas (我請求) 等, 以表示委婉的心意:

Bonvolu sidi ĉi tie! = Sidu ĉi tie, mi petas! - 請坐這裡! ＝坐這裡，請!
Bonvolu fermi tiun ĉi fenestron! = Fermu la fenestron, mi petas! - 請關上這窗子! ＝關上窗子, 我求你!

但是不要雙重使用 U 形式. 不要說: Bonvolu sidu....

注意: 有些人替代地使用 bonvole ...U, 例如: Bonvole sidu ĉi tie! 那雖是個足夠合乎邏輯的替代, 但卻不合習慣, 也沒有這種傳統用法.

條件: US 詞尾

條件動詞, 帶 US 詞尾的動詞, 用在未實現, 想像或幻想的動作或狀態. US 形式沒有表示行動的時間:

laborus = 此處, "labori" 的動作是想像的.
estus = 此處, "esti" 的狀態是想像的.

Se mi estus riĉa, mi ne laborus. - 如果我富有, 我就不工作.

指的是非真實, 想像的狀態和動作.
Se mi estus sana, mi estus feliĉa. - 要是我有健康, 我會很快樂.
Se mi nur loĝus en palaco! - 要是我住在皇宮裡, 那多好!

那居住是期望的, 但我知道, 那是不可能的, 它只是狂想.
Mi ne farus la eraron, se li antaŭe dirus al mi la veron. - 如果他之前告訴我事實, 我就不會犯錯.

此處, farus 和 dirus 指的是想像的已過去的動作. 如果要的話, 也可以表示為過去, 而寫成 estus dirinta.

也可以用條件式來表示較婉轉的請求或期望:

Mi dezirus aĉeti kelkajn aferojn. - 我期望買一些東西.

真實的期望, 但委婉地呈現.
Ĉu mi povus havi la skribilon? - 我是不是可以擁有這支筆?

很委婉, 溫和的請求.
Ĉu vi bonvolus paroli iom pli silente? - 請你是不是可以講話小聲一點?

很委婉, 溫和的請求.

常和條件式一起用的短詞為 se, 用來表示條件, 但 se 不是自動要用在條件式. 一切依語意而定. 如果指的是想像, 則用 US, 但如果動作或狀態是真實的, 則用直述式:

Se li estus ĉi tie, li certe mirus pri la malordo. - 如果他在這裡, 他必定會驚奇於那混亂.

我們知道, 他不在這裡, 但是如果他在的話, 他也會驚奇.
Se li estas ĉi tie, li certe miras pri la malordo. - 如果他在這裡, 他必定會驚奇於那混亂.

我們不知道, 他是不是在這裡, 但那是有可能的. 如果他果真在, 他也真正會驚奇.

有些語言的條件式動詞也用在過去預見的事. 在世界語, 這種表達是用複合動詞形式: estis ...onta 或 estis ...ota.

不定詞

帶詞尾 I 的動詞只說出行動或狀態. 它不表示到底這是指事實, 意願或想像. 它也不表示時間. 不定詞傳統上被認為是動詞的原形. 因此字典中的動詞只出現不定詞形式.

不定詞往往類似於動名詞: labori = 從事工作: esti = 實然, 存在. 但還是有差區別.

不定詞在句子中扮演的通常是名詞片語的角色: 主語, 賓語, pri 狀語等: Morti pro la patrujo estas agrable. (為祖國而死是欣然的.) Malbonaj infanoj amas turmenti bestojn. (壞孩子愛虐待動物.) Kiu kuraĝas rajdi sur leono? (誰敢騎獅子?)

有時, 不定詞在前面可以有介詞: Unu fajrero estas sufiĉa, por eksplodigi pulvon. 但不定詞絕對不可有 N 詞尾或 J 詞尾.

不定詞可以有賓語, 狀語等, 就像謂語動詞一樣. 因而不定詞也是動詞:

manĝi rapide - 快快地吃

這不定詞有方式的副詞狀語.
poste manĝi - 後來才吃

這不定詞有時間的副詞狀語.
manĝi pomon - 吃蘋果

這不定詞有賓語.

然而, 不定詞不能有自己的 (語法上的) 主語. 故不能說: mi manĝi, la knabino esti 之類的. 但通常主語是既知的: 語意主語.

很多 (但不是全部) 不定詞都像是簡化自ke子句:

Mi ĝojas vin vidi! = Mi ĝojas, ke mi vin vidas! - 我高興看見你! ＝我高興, 我看到你.
Mi vidis la knabon kuri. = Mi vidis, ke la knabo kuras. - 我看見那男孩在跑. ＝我看見, 那男孩在跑.

不定詞作為主語

不定詞可以扮演句子的主語, 此時要說的是, 不定詞的動作是怎麼樣的. 此時的謂語通常是 esti 形式:

Resti kun leono estas danĝere. - 和獅子留在一起是危險的.

危險的是, resti kun leono 這個動作. Danĝere 是 resti 的謂語. 它有個 E 詞尾, 因為它是動詞的謂語.
Kritiki estas facile, fari [estas] malfacile. - 批評容易, 做困難.

容易的是 kritiki 這個動作. 困難的是 fari 這個動作.

不定詞與謂語動詞一起

不定詞往往和謂語動詞一起使用, 並依附於它:

Mi povas kuri. - 我能跑.
Li volis veni. - 他要來.
Ili devis cedi. - 他們須退讓.
En varmega tago mi amas promeni en arbaro. ≈ ...amas promenon... - 大熱天我愛在樹林裡散步. ≈ ...愛散步...
Ŝi komencis senti doloron kaj rigidiĝon. ≈ Ŝi komencis sentadon de doloro... - 她開始感到疼痛和僵硬. ≈ 她開始疼痛的感覺...
Li ŝajnis subite kompreni. = Li ŝajnis subite komprenanta... - 他似乎突然理解. ≈ 他似乎突然釋然...

不定詞是主語 li 的表語.
Nun ili ĉiuj iris dormi. = ...iris por dormi. - 現在他們全去睡了. ＝ ...為了睡而去了.

當不定詞扮演如 por 的狀語時, 介詞 por 通常被省略.
Ŝi tuj kuris bati ŝin. = ...kuris por bati ŝin. - 她即路去打她. ＝ ...跑去為了打她.
Kaj vi ne hontas fanfaroni per ĉi tio? ≈ ...hontas pri fanfaronado... - 而你不害羞用這個去吹牛? ≈ ...害羞於有關吹牛...

當不定詞扮演如 pri 的表語時, 介詞 pri 總是被省略.
Feliĉe mi sukcesis ekbruligi la fajron. ≈ ...sukcesis pri ekbruligado de la fajro. - 好在我成功點燃了火. ≈ ...成功於火的點燃.

在前面這些例子中, 不定詞的語意主語和謂語動詞的主語是同一個. 但在某些情況下, 不定詞可能和謂語有不同的主語.

有些謂語表示動作, 這動作的目的是要影響他人 (或事) 的動作. 這類動詞很多, 例如: (mal)permesi, ordoni, doni, destini, peti, instrui, instrukcii, devigi, lasi, inviti, voki, sendi, (mal)konsili, komandi, konvinki, persvadi, memorigi 和 (mal)rekomendi. 被影響的人 (或事) 在這類動詞中出現為 al 狀語或 N 狀語. 當不定詞與這類動詞一起出現時, 不定詞的語意主語即為那被影響的人或事.

Mi malpermesis al li fari tion. - 我不許他做那事.

此處, fari 的主語是 li.
Ili ordonis al mi veni antaŭ la vesperiĝo. - 他們命令我黃昏之前來.

此處, veni 的主語是 mi.
La reĝo Aĥaŝveroŝ ordonis venigi al li la reĝinon Vaŝti. - 國王阿卡西維羅西下令為他召來王后瓦西提.

此處, venigi 的主語是國王下令的對象. 他們是既知的, 但也可以出現為 al 狀語: ...ordonis al iuj venigi...
Mi petas vin trinki. = Mi petas vin, ke vi trinku. - 我請你喝. ＝我請你, 即你喝吧.

動詞 promesi 不屬於這一群: Mi promesis al li veni al la festo. = Mi promesis al li, ke mi venos al la festo. 此處, veni 的語意主語是表語動詞的主語.

當謂語動詞的形式是 vidi, aŭdi, senti, imagi 之類的時, 可以出現不定詞, 作為謂語動詞的賓語之表語. 此時, 該賓語是不定詞的語意主語.

Mi vidis la knabon kuri. - 我看見男孩在跑.

Kuri 是 la knabon 的表語, vidis 的賓語. Kuri 的主語是 la knabo. = Mi vidis la knabon kuranta. Mi vidis, ke la knabo kuras.
Mi hodiaŭ matene vidis danci miajn knabinojn. - 我今天早上看見我的女孩們在跳舞.

女孩們跳舞.

不定詞作為補語

不定詞可能是 (動作性質的) 名詞或形容詞的後置補語:

Forte min doloras la nepovado helpi vin sur via malfacila vojo. = Forte min doloras, ke mi ne povas helpi vin... - 在你困難的路上, 未能幫助你, 我深感痛苦. ＝我深感痛苦, 因我沒能幫助你...
Mi ricevas grandan deziron edziĝi. = Mi ekdeziregas edziĝi. - 我有很大的期望要結婚. ＝我開始渴望結婚.
Lia propono elekti novan prezidanton ne estis akceptita. - 他提議選新主席, 沒有被接受.
Vi havis nenian rajton paroli al mi en tia maniero. - 你沒有任何權利以那種方式和我說話.
Ŝi ricevis la taskon trovi trinkaĵon. = ...la taskon, ke ŝi trovu trinkaĵon. - 她接受了找飲料的任務. ＝ ...該任務, 要她找飲料.
Mi estas kapabla instrui nur la francan lingvon. ...kapablas instrui... - 我只有能力教法語. ＝ ...會教...
Mi estas preta iri por vi piede al la fino de la mondo. - 我已準備好為你走到天涯海角.

不定詞跟介詞

通常不必展示不定詞的句子角色, 而由文句脈絡去決定. 但是, 有時也需要以界詞來表示不定詞的句子角色. 所有介詞中, 只有 por, anstataŭ 和 krom 可以放在不定詞前面. Sen 則也正漸漸經常出現在不定詞前面.

Ni ĉiuj kunvenis, por priparoli tre gravan aferon. - 我們全都來開會, 為了討論很重要的事.

用 por + 不定詞, 特別是在不定詞和謂語有共同主語時. 如果這兩個的主語不同, 最常用的是不帶介詞的不定詞: Ŝi invitis min trinki kafon. = ...por ke mi trinku kafon. 移動動詞之後, 像 iri 和 kuri, 不定詞前最好不要 por, 即使有共同主語: Mi iros ripozi. = Mi iros por ripozi.
Ĉi tie ne ekzistas akvo por trinki. ≈ Ĉi tie ne ekzistas trinkebla/trinkota akvo. - 這裡沒有水喝. ≈ 這裡沒有可以喝的水.

如果不定詞是名詞的補語, 可用 por, 而不受限於語意主語.
En la domo estas jam nenio por manĝi. - 房子裡己沒有什麼可吃的.
La aliaj anasoj preferis naĝadi en la kanaloj, anstataŭ viziti ŝin. - 其他鴨子寧可在河渠游泳, 而不去拜訪她.
Vi nenion povas fari krom kunbati viajn dentojn. - 除了咬牙切齒, 你一點辦法都沒有.
Ne ekzistas alia bono por la homo, krom manĝi kaj trinki. - 除了吃喝之外, 對人類沒有其他好處.
Tion mi ne povus fari sen detrui mian reputacion. = ...sen detruo de mia reputacio / ... ne detruante mian reputacion. - 我不可能做那個而不損壞我的名聲. ＝ ...對我名聲的損壞 /...不致損壞我的名聲.
Sen manĝi kaj trinki oni ne povas vivi. = Sen manĝado kaj trinkado... - 不吃和喝, 人們不能活.

在 antaŭ 和不定詞之間, 放上比較性短詞 ol:

Oni devas iri longan distancon, antaŭ ol veni al la rivero. = ...antaŭ ol oni venas al la rivero. - 在來到河流之前, 須走一段長的距離.
Antaŭ ol foriri li ŝlosis la pordon. = Antaŭ ol li foriris... - 離開之前, 他鎖了門. ＝在他離開之前...

在不定詞之前使用其他介詞並非不合邏輯, 但由於不習慣, 可能造成誤解.

不定詞宛如謂語

有時可以看到句子或子句以不定詞為唯一動詞. 此時, 不定詞在語意上相當於祈使式或用 povi 的表達方式:

Grandega hundo metis sur min sian antaŭan piedegon, kaj mi de teruro ne sciis, kion fari. = ...kion mi faru. - 巨犬把它的前腳放在我身上, 我由於害怕, 不知怎麼辦. ＝ ...我該怎麼辦。
Mi efektive jam ne scias, kiel ĝin klarigi. = ...kiel mi ĝin klarigu. - 我實際上也不知道, 要怎麼說明它. ＝ ...我該如何說明它.
Ili ne havas, kion manĝi, ili ne havas, per kio hejti la fornon. = Ili ne havas (ion), kion ili/oni povus manĝi, ili ne havas (ion), per kio ili povus hejti la fornon. - 他們沒什麼可吃, 他們沒什麼可加熱爐子. ＝他們沒有可吃的東西, 他們沒有可加熱爐子的東西.
Mi havis tiam apud mia domo foson, kiu, se preni la plej malmulte, havis almenaŭ ok futojn da larĝeco. = ...se oni prenu la plej malmulte... - 我那時在我房子旁有個挖槽, 如取最少, 它至少有八呎寬. ＝ ...如果取其最少...
Ĉu esti aŭ ne esti, — tiel staras nun la demando. = Ĉu mi estu aŭ ne estu... - 是或不是, －現在的問題是如此. ＝我是或不是...
Kion fari? = Kion oni/mi/vi faru? - 做什麼? ＝我/你/人們該做什麼?

有時會看到不定詞用在命令式祈使語之前. 此時的命令接著中性的修飾, 非委婉, 也非粗魯, 而只是實情. 不定詞的語意主語是完全一般的 oni. 這種用法不多: Nur prunti, sed ne restigi al si! (只是借用, 而不留作己有!) = Oni povas nur prunti... (人們可以只是借用...) 代之以用 U 形式的命令, 說話者說出他的意願, 有如不可否認的簡單實情. Por landoj ne menciitaj en la listo sin turni al LF-KOOP, Svislando. (國家未在清單中出現者, 自行轉到 LF-KOOP, 瑞士.) 簡單的實情, 要從LF-KOOP 訂貨要如何做.

不定詞和動名詞

不定詞和動名詞相似, 但仍有差別. 不定詞一定有既知的主語, 它很可能和謂語的主語一致. 動名詞則和主語無關. 動名詞只指出動作, 而不考慮該動作的執行. 如果把不定詞改成動名詞, 句義可能因而改變.

Malbonaj infanoj amas turmenti bestojn. = Ili amas, kiam ili mem turmentas bestojn. - 壞小孩愛虐待動物. ＝他們愛, 當他們自己在虐待動物.
Malbonaj infanoj amas turmentadon de bestoj. = Ili amas turmentadon de bestoj, ĉu ili mem turmentas, ĉu iu alia turmentas. - 壞小孩愛動物虐待. ＝他們愛動物被虐待, 不管是他們自己或別人去虐待.
Mi promesis amuziĝi. = Mi promesis, ke ĝuste mi amuziĝos. - 我承諾自娛. ＝我承諾, 我好好自娛.
Mi promesis amuziĝon. = Mi promesis, ke okazos amuziĝo. - 我承諾好玩. ＝我承諾, 將會好玩.

誰好玩, 那不重要.