Afkapping van de uitgang -O
De O-uitgang van een zelfstandig naamwoord mag men weglaten. In dat geval schrijft men een afkappingsteken i.p.v. O. Dat weglaten van de O is echter alleen maar toegelaten wanneer de O niet wordt gevolgd door een J of N. Bij het spreken blijft het accent op dezelfde lettergreep alsof de O er nog stond:
- turmento → turment' (turmEnt')
- historio → histori' (historI')
- metroo → metro' (metrO').
- ĉielo → ĉiel' (ĉiEl').
Men kan geen afkappingsteken gebruiken ter vervanging van een A-uitgang, een E-uitgang of een werkwoordsuitgang. Men moet er ook rekening mee houden, dat het niet mogelijk is om de uitgangen ON, OJ en OJN af te kappen. Har' vervangt haro, nooit haron, haroj of harojn.
Bij die tabelwoorden, die eindigen op O, zijn de O-eindklinkers geen echte O-uitgang, en om die reden mag men ze niet vervangen door een afkappingsteken. Het is niet mogelijk om ki', ti', i', ĉi', neni' te gebruiken i.p.v. kio, tio, io, ĉio, nenio.
Afkapping van het lidwoord la
De klinker "a" van het bepaald lidwoord la kan worden weggelaten en vervangen door een afkappingsteken → l'. De verkorte vorm gebruikt men bij voorkeur alleen na een voorzetsel, dat eindigt op een klinker: ĉe l', tra l', pro l':
- Liberigu nin Dio, de l' sovaĝaj Normandoj! - Bevrijd ons Heer, van de woeste Noormannen!
Merk op dat l' als een apart woord wordt geschreven: de l' maro (niet de l'maro', noch del' maro).
Voornamelijk in poëzie
Afkappingstekens worden vooral gebruikt in poëzie om een teveel aan klinkers te vermijden.
Post longa migrado sur dorna la voj'
Minacis nin ondoj de l' maro;
Sed venkis ni ilin kaj velas kun ĝoj'
Al verda haven' de l' homaro.
Post longa batalo, maldolĉa turment'
La stela standardo jam flirtas en vent'.
In het gewone taalgebruik zijn afkappingstekens zeer zeldzaam. Bij gesproken taal is er nauwelijks afkapping.
Dank' al
Een afkappingsteken wordt gewoonlijk gebruikt in de uitdrukkingen dank' al, [dankzij], = "door de (gunstige) invloed van". Dank' al verschijnt in elk soort taalgebruik, ook in het spraakgebruik:
- Jes, dank' al Dio, ĉio estas en bona ordo. - Ja, God zij dank, is alles in orde.
- Dank' al lia instruado mi sukcesis en la ekzameno. - Dankzij zijn lessen slaagde ik voor het examen.
Dezelfde betekenis heeft ook danke al.
Un'
Als men een maat, een ritme e.d. aangeeft, mag men een afgekapte vorm van het telwoord unu gebruiken:
- Un'! du! un'! du! — La soldatoj marŝis. = Unu! du!... - Eén! Twee! Eén! Twee! - Marcheerden de soldaten.
- "Un', du, tri, kvar", li kalkulis laŭte. = Unu, du... - "Eén, twee, drie, vier", telde hij luidop.
Un' mag alleen gebruikt worden als het op zichzelf staat, als een soort tussenwerpsel, zoals in de voorbeelden hiervoor. Het mag niet voorkomen in gewone zinnen. Niet mogelijk bv. is: Mi havas nur un' amikon. Mogelijk is alleen: Mi havas nur unu amikon.