Ku rupapuro rw'ibirimwo
  2. 19 Ibitigiri

Ibitigiri

Ibitigiri ni uduce twerekana zerekana igiharuro. Mu ki esperanto hari ibitigiri cumi na bitatu.

nul
0
unu
1
du
2
tri
3
kvar
4
kvin
5
ses
6
sep
7
ok
8
naŭ
9
dek
10
cent
100
mil
1000

Bagira ibindi biharuro bashize hamwe ibitigiri. Nko mu gifaransa, bakoresha batanga igiharuro ca mbere c'ibihumbi, hanyuma amajana, hanyuma amacumi mu nyuma amamwe.

11
dek unu
12
dek du
13
dek tri
14
dek kvar
15
dek kvin
16
dek ses
17
dek sep
18
dek ok
19
dek naŭ
20
dudek
21
dudek unu
22
dudek du
23
dudek tri
30
tridek
40
kvardek
50
kvindek
60
sesdek
70
sepdek
80
okdek
90
naŭdek
100
cent
101
cent unu
110
cent dek
111
cent dek unu
200
ducent
232
ducent tridek du
300
tricent
400
kvarcent
500
kvincent
600
sescent
700
sepcent
800
okcent
900
naŭcent
1000
mil
1001
mil unu
1011
mil dek unu
1111
mil cent dek unu
1234
mil ducent tridek kvar
2000
du mil
2678
du mil sescent sepdek ok
3000
tri mil
4000
kvar mil
5000
kvin mil
6000
ses mil
7000
sep mil
8000
ok mil
9000
naŭ mil
10000
dek mil
11000
dek unu mil
12000
dek du mil
20000
dudek mil
30000
tridek mil
42000
kvardek du mil
999000
naŭcent naŭdek naŭ mil
999999
naŭcent naŭdek naŭ mil naŭcent naŭdek naŭ

Amacumi n'amajana vyandikwa (kandi bivugwa) nk'ijambo rimwe, nibindi. Ibisigaye bitegerezwa kwandikwa mu majambo atandukanye, harimwo n'ibihumbi.

Amacumi n'amajana bifise utwatuzo ku rudome ruvuga ruri imbere y'urwanyuma, nko muyandi majambo; igitigiri icoarico cose kivugwa nko mu majambo atandukanye.

Urashoboye kwubaka, uhereye ku ntango, amajambo yùurunani, nk'akarorero amazina n'insigarirazina ngereka gaharura. Naho biri uko birashoboka canke arashobora gukoresha, ahandi ku ruhande ku ruhande rwo gutandukanya.

Nul yari inkomoko: nulo (izina ry'igitigiri 0). Ariko kuva kera hakoreshwa nk'igiharuro ku mpera, nk'akarorero: 0,5 = nul komo kvin (canke nulo komo kvin).

Uwundi mwanya, urashoboye gukoresha mu majambo make un' mu kibanza ca unu.

Ikoreshwa ry'ibitigiri

Ibitigiri biboneka cane cane nka karangura ya rukozi rw'izina. Muri ico gihe, ibitigiri ntibiherezwa na -N canje -J.

  • Mi havas nur unu buŝon, sed mi havas du orelojn. - Mfise umumwa utarenga umwe, ariko mfise amatwi abiri.
  • Li faris ĉion per la dek fingroj de siaj manoj. - Yabikoze vyose n'intoke cumi z'amaboko yiwe.
  • Li havas dek unu infanojn. - Afise abana cumi n'umwe
  • Sesdek minutoj faras unu horon, kaj unu minuto konsistas el sesdek sekundoj. - Iminota mirongo itandatu ni isaha, kandi umunota ugizwe n'imisegonda mirongo itandatu.

Uwundi mwanya amazina ntiyumvikana.

  • Nu, se vi ne havas mil [rublojn], mi petas cent rublojn. - Sawa, ni mba utagira igihumbi [roubles = amahera], ndagusavye roubles ijana.
  • Kiun el la tri [aferoj/personoj] vi elektas? - Ni ikihe muri bitatu [ibintu / abantu] muhisemwo?

Nul iboneka bisanzwe nk'igiharuro kirangura rukozi gusa imbere y'ingero z'uburebure.

  • La frostpunkto de akvo estas nul gradoj ĉe norma atmosfera premo. - Ihuriro ryo gushonga kw'amazi ni ubusa.

    Mu bisanzwe bandika 0 gradoj, ariko bavuga nka nul gradoj.

  • Ilia fina rezulto estis nul poentoj. - Inyishu yabo ya nyuma yari ubusa.

Mu bundi buryo bakoresha neniu

Ibitigiri bishoboye kuboneka nk'amajambo yigenga mu majambo atandukanye. Cane caneyitwara nk'amazina. Ntibigera bakoresha -N canke -J ku mpera.

  • Kvin kaj sep faras dek du. - Bitanu na ndwi ni cumi na bibiri.
  • Tridek kaj kvardek kvin faras sepdek kvin. - Mirongo itatu na mirongo ine na bitanu ni nirongo irindwi na bitanu.
  • Ilia nombro estas kvardek tri mil sepcent tridek. - Ibiharuro vyabo ni ibihumbi mirongo ine na bitatu n'amajana indwi na mirongo itatu.
  • Divido per nul ne estas permesita. - Kugaburira n'ubusa birabujijwe.
  • Tri estas duono de ses. - Bitatu ni ica kabiri ca bitandatu.
  • Sep estas sankta nombro. - Indwi ni igiharuro gihezagiye.

  • Mi legis numeron 2 de la jaro 1990. - Mfise inomero 2 zo mu mwaka w' 1990

    Ni inomero z'igitabo.

  • Ni loĝas en ĉambro tricent tridek tri en tiu hotelo. - Mba mu cumba c'amajana atatu na mirongo itatu na gatatu mw'i Hoteri.

Mu gihe ari inomero, birashoboka gukoreshwa igiharuro gisanzwe, Ariko harashoboye kubaho itandukaniro hagai y'inomero n'igitigiri. N'akarorero kvara bisigura ko hari ibindi bitatu imbere, mu gihe inomero kvar isigura ko ico kintu kigizwe idondorwa n'igitigiri 4. Mu karorero k'i Hoteri, harabura cane inomero, n'icumba 100 si akarorero atari icumca c'ijana. Mu gihe turi ku mpera y'ibarabara, turashoboye kuvuga ko inzu y'inomero imwe atari iyambere, ariko inzu ya nyuma yo kw'ibarabara.

Ikoreshwa ry'ibice unu

Insiguro nshimikiro ya unu ni igiharuro. Iryo koreshwa isigura neza murindi koreshwa ry'ibindi biharuro. Ariko unu kirafise izindi nsiguro n'utundi duce. Unu bishoboye gusigura ibintu bisa, ikintu kimwe, cisangije canke bigomba gusa.

  • La loĝantoj de unu regno estas samregnanoj, la loĝantoj de unu urbo estas samurbanoj, la konfesantoj de unu religio estas samreligianoj. = La loĝantoj de unu sama regno... - Abantu baba mu gihugu kimwe ni abenegihugu, abantu baba mu gisagara kimwe ni abanyagisagara, Abemera mu rusengero rumwe ni abavukanyi. = ababa mu gihugu kimwe ....

  • Ŝin trafis unu malfeliĉo post la alia. - Haramushikiye icago haheze ikindi.

    Aha, unu ishimikira ku kintu kimwe y'ikintu kibi. Muri iyo mvugo unu ikoreshwa akenshi na alia

  • En unu tago, kiam ŝi estis apud tiu fonto, venis al ŝi malriĉa virino. - Umusi umwe, mu gihe yari kw'isoko, umugore akenye araza iwe.

    Hari umusi uzwi w'uwuvuga, atari uwumviriza. Muri ubwo bwoko bw'ikoreshwa, unu ingereka ntantigiri.

Unu nayo nyene ikoreshwa ukwayonyene, ata rindi jambo biri kumwe. Kenshi, dushobora kuvuga ko iryo jambo ritumvikana, kandi kenshi iryo yongerwako ry'ijambo rirashobora gukora ikibazo. Unu ica ikoreshwa rero nk'insigarirazina.

  • Ŝi estis unu el la plej belaj knabinoj, kiujn oni povis trovi. - Yari umwe mu bakobwa beza cane bashobora kuboneka.
  • Unu babilis, alia kantis. - umwe yraharira, abandi bakaririmba.

mu gihe unu yerekana urudende rw'abantu canke ikoreshejwe nk'insigarirazina (yerekana rimwe na rimwe rudende), ikoreshejwe ku bantu benshi ica ifita agasozo J

  • El ŝiaj multaj infanoj unuj estas bonaj kaj aliaj estas malbonaj. - Mu bana biwe benshi, bamwe bameze nez, abandi ni babi.
  • Dum unuj artikoloj alportas al nia afero rondon da novaj amikoj, multaj aliaj, skribitaj nelerte, tute perdiĝas sen rezultato. - Mu gihe utujambo tumwe tumwe tutuzanira umurwi w'abagenzi bashasha, ibindi vyinshi, vyandikwa bihiritse, biratakaza neza umwimbu.
  • Unuj [studentoj] kun gaja rideto sur la buŝo, aliaj meditante, aliaj en vigla interparolado, unuope aŭ duope forlasas la universitatan korton. - [abanyeshure bo kuri akminuza] benshi banezerewe, abandi biyumvira, abandi bariko baraharira cane, umwe umwe canke baibiri babiri, bariko bava ku kibuga ca kaminuza.

Inyubako ya unu ntishobora kuba ifise urudome N ruhereza. Ivyo ni amategeko ngenderwako imisi yose, iyo ari mu gihe ca unu yerekana igiharuro canke igihe yerekana umuntu umwe canke ikintu kimwe Unu mi renkontis en Londono, alian en Parizo. Ntihigera hakoreshwa inyubako ya unun. Hakoreshwa inyubako ya unuj Irashoboye kuba ifise N urudome ruhereza, kanatsinda unuj ntiyigera iba mu giharuro. Imisi yose yerekanaumuntu umwe canke ikintu kimwe. Inyubako unujn irakenerwa, ariko bikoreshwa gake  : Unujn mi renkontis en Londono, aliajn en Parizo.

Itegeko ngenderwako ribuza unun, ariko rirekura unujn,uvyiyumvira ni mvamakungu. Ariko ni vyiza mw'ikoreshwa. Ikoreshwa rya unu mu kwerekana igiharuro, ikintu kimwe canke umuntu umwe ntibigoye gutandukanya. Akenshi hariho akarimbi ari naco gituma amategeko asanzwe ngenderwako asaba ko unu itigera igira urudome N ruhereza. Ntibikenewe ko ushuha umutwe mu gihe ugomba kumenya ko unu yerekana igiharuro, ikintu kimwe canke umuntu umwe. Unuj imisi yose yerekana umuntu umwe canke ikintu kimwe ni co gituma atari ingorane yo gukoresha urudome -N ruhereza inyuma mu gihe igikorwa mu ryungane riyisaba.

Ntimwitiranye unu yerekana umuntu umwe n'ibintu bifitaniye isano iu. Kimwe unu yerekana umuntu umwe yerekana ko uwuvuga azi neza uwo ariko aravuga (aho ni mu gihe uwuriko aravuga atanuwamenya). Iu yerekana ko umwidondoro wuwo bavuga utamenyekana canke batawudomyeko. Canke umwidondoro wiwe atakamaro ufise.

  • Loĝas ĉi tie unu el viaj amikoj. - Aha haba umwe mu bagenzi banyu.

    Uwuvuga arazi umwe mu bagenzi aba aha.

  • Loĝas ĉi tie iu el viaj amikoj. - Aha haba umwe mu bagenzi banyu.

    Uwuvuga ntazi (neza na neza) umwe mu bagenzi baba aha.

Akenshi, harakoreshwa iu mu kibanza ca unu, mu gihe bidqkenewe ko uwo muntu azwi n'uwuriko arabuga. Ariko unu iratomora. Yerekana ko uwuvuga azi neza umwidondoro w'uwo muntu.

Ingerekazinacerta akenshi ifise insiguro igomba gusa na unu ikoreshwa mu kwerekana umuntu umwe, ariko certa irakomeye. Yerekana idomako ko ikintu kizwi n'uwuvuga (ariko neza na neza atari uwuvuga) : certaj okazoj multe da saĝo estas pli malbona, ol se oni ĝin tute ne havus. Hieraŭ vizitis min certa sinjorino Schmidt.

Ikoreshwa ritandukanye rya unu kuri bamwe ziboneka nka bishasha, mu bisanzwe kubera ko ibitabo vy'ivyigwa bibisigura gake. Ni co gituma abenshi bahitamwo gukoresha unu yonyene nk'igiharuro hanyuma bagahitamwo gukoresha izindi nsiguro iu(j), kelka(j) na certa(j). Ni ugukenesha ururimi, kuko amajambo yose yerekana amasano atandukanye, mu gihe amasano yose akenewe.

Unu... la alia

Kimwe unu ikoreshwa nk'insigarirazina igizwe na unu... (la) alia, iyo nayo ikaba yerekana ukwisubirako. Unu... (la) alia yerekana ijambo muri make. Unu mu bisanzwe ni rukozi mu ryungane ryose na (la) alia ni ikintu canke igikorwa atari rukozi.

  • Tiuj gejunuloj amas unu la alian. → Tiuj gejunuloj amas. Unu amas la alian. - Barya batama umwe arakunda uwundi. Barya batama barakundana. Umwe akunda uwundi.

    Umwe wese muri bo arakunda uwundi.

  • Ili donis florojn unu al alia. → Ili donis florojn. Unu donis florojn al alia. - Barahanye amashurwe hagati yabo. → Baratanze amashurwe. Umwe yahaye amashurwe uyundi.

    Umwe muri bo yatanze amashurwe kuri umwe muri bo nyene.

  • Li kunigis kvin tapiŝojn unu kun la alia. - Yarazinze ibirago bitanu.

    Yarafatanije ibirago bibiri.

Duhakwa kwama dukoresha unu... (la) alia zidafise agasozo -J. Bikenewe, Dushobora kandi gushirako agasozo –J kuri alia no kuri unu bivanye n'insiguro igezweho: La junaj knabinoj kaj junuloj ĉe la lageto babilas unuj kun la aliaj. Benshi muri bo baharira n'abandi muri bo nyene. Dutegerezwa rimwe na rimwe gukoresha inyubakounujn : La registaroj ĵetas la homojn unujn kontraŭ la aliajn. = La registaroj ĵetas unujn homojn kontraŭ la aliajn homojn.

Mu kibanza ca unu... la alia turashobora rimwe na rimwe gukoresha reciproke ifatanye na si canke iyindi nsigarirazina : La knabino kaj la knabo kisis sin reciproke. = La knabino kaj la knabo kisis unu la alian. Dushobora kandi gukoresha reciproke iri kumwe na unu... la alia mu gishimika iciyumviro ca magiriranire : Vi ne estas reciproke egalaj unu al la alia en la regiono de la spirito. Dushobora kandi gukoresha inter nk'indobeko y'irivuga, iri kumwe na iyo canke iyindi nsigarirazina, canke imvugo inter si (inter ni, inter vi), yama isigura unu unu kun la alia canke ifise insiguro isa n'iyo : Ili sin interakuzas. = Ili akuzas unu la alian. Ili interparolas. = Ili parolas unu kun la alia. Ili estis tre amikaj inter si. Ntitwigera dukoresha insigarirazina si iri kumwe na unu... la alia. Ntimuvuge : Ili amas sin unu la alian. Mu bisanzwe vuge : Ili amas unu la alian.

Amazina y'ibiharuro

Ibitigiri bifise suffixe ON vyerekana ibice.

  • duono = 1/2
  • triono = 1/3
  • dekono = 1/10
  • dekduono = 1/12
  • centono = 1/100
  • milono = 1/1000

Ibitigiri biri hejuru ya 999 999 bifise amazina y'ibiharuro.

miliono
1 000 000 (= umuriyoni)
miliardo
1 000 000 000 (= umuriyaridi)
biliono
1 000 000 000 000 (= imiliyaridi igihumbi)
triliono
imiriyaridi n'imiriyaridi

Mu ndimi nyinshi, na cane cane mu congereza no mu ki rusiya, amajambo nka imiriyaridi igihumbi n'imiriyaridi n'imiriyaridi afise insiguro yindi. Mu ki espéranto, ayo majambo ategerezwa gufita insiguro yatanzwe aha hejuru ntayindi. Hari kandi n'amazina ku biharuro birebire, ariko ntibigikoreshwa.

Amazina y'ibitigiri ashobora kujako udusozo J na N nk'uko amategeko y'ayandi mazina abivuganbsp;:

  • Kiam vi havos rikolton, vi donos kvinonon al Faraono. - Mu gihe muzoba turonse umwimbu, muzotanga ica gatanu kuri farawo.
  • Mi ricevis dudek kvin centonojn. - Naronse ivy'ijana mirongo ibiri na bitanu.
  • Ŝi havas pli ol dek milionojn. - Afise imiriyoni icumi irenga.
  • La malprofito atingis sumon de kvardek sep miliardoj. - Ugusubira inyuma vyashitse ku gitigiri c'imiriyaridi mirongo ine n'indwi.

Amazina y'ibitigiri ntashobora kuranga ubwo nyene izina, akoreshwa kandi ari kumwe n'indongorazina da :

  • Li havas du miliardojn da dolaroj. - Afise amadorari imiriyaridi ibiri.
  • Ŝi vidis pli ol dek milionojn da homoj. - Yabonye abantu barenga imiriyoni icumi.

Amajambo arimwo ON afise agasozo –O nayo nyene arakeneye kwifashisha indongorazina : Unu tago estas tricent-sesdek-kvinono aŭ tricent-sesdek-sesono de jaro.

Ibitigiri kuba kandi amazina mu gihe twongeyeko agasozo -O. Bica vyerekana rero ikintu kijanye n'ico gitigiri canke umurwi w'ibintu vyinshi. Agasozo -O kama gafatanye n'iryo zina ry'igitigiri. Mu kuvyerekana neza turashobora gukoresha uturongo ko guhuza, kera hoho bakoresha ugutandukanya ayo majambo bakayandika adafatanye.

  • unu → unuo = igitigiri 1, agace nshingiro ko gukora ibiharuro, umurwi nshingiro (nk'akarorero imetero, ikirogarama, ampere, n'ibindi.)
  • du → duo = Igitigiri 2, ngaburika na kabiri, un duo
  • dek du → dek-duo aŭ dekduo = igiharuro 12, umurwi w'ibintu icumi na bibiri.
  • du mil kvincent → du-mil-kvincento (ntibakunda dumilkvincento)
  • Mi aĉetis dekon da ovoj kaj dek-duon da pomoj. - Naraguze amagi icumi n'iduzeni y'ivyamwa.

Ibitigiri bivanze.

Mu gihe duhuje ibitigiri n'amazina y'ibitigiri mu giharuro kimwe, amategeko atandukanye abijejwe aca avangana. Ibitigiri ni karangura y'izina nshingiro ariko amazina y'ibitigiri yoyo ni amajambo makuru makuru ajana na karangura y'igenekerezo yerekanywe na da. Mu bisanzwe, vyiza ni ugukoresha da muri ubwo buryo kuko da ikoreshejwe nk'ibitigiri ntikunda gukoreshwa, nubwo ari yo&bnsp;:

  • Tie loĝas 1.500.000 homoj. = Tie loĝas unu miliono (kaj) kvincent mil da homoj. - Ngaha haba abantu 1 500 000 . =Ngaha haba abantu umuriyoni n'ibihumbi amajana atanu.

    Dushobora kandi kuvuga : ...unu kaj duona milionoj da homoj. canke : ...unu komo kvin milionoj da homoj.

  • Mi havas unu milionon da eŭroj. Se mi ricevos ankoraŭ unu eŭron, mi havos unu milionon unu da eŭroj. - Mfise amafaranga umuriyoni w'amanyaburaya, ninaronka kandi ifaranga rimwe ry'amanyaburaya, nzoca mfita amafaranga umuriyoni na rimwe w'amanyaburaya
  • Li havas 10.300.978 $. = Li havas dek milionojn tricent mil naŭcent sepdek ok da dolaroj. - Afise 10 300 978 $. = afise amadorari imiriyoni icumi n'ibihumbi amajana atatu n'amajana icenda na mirongo irindwi.

  • Ili kostas kvar kaj duonon da dolaroj. - Bigurwa idorari zine n'igice.

    Iyindi mvugo nziza ni  : Ili kostas kvar kaj duonan dolarojn.

Ingereka z'ibitigiri.

Mu gihe twongeyeko agasozo A kw'izina ry'igitigiri, duca turonka ingereka yerekana aho ikintu kiri mu rukurikirane, ordinal :

  • unua = ica mbere, mu kibanza ca 1 mu rukurikirane (ataco biri kumwe)
  • dua = ica kabiri, mu kibanza ca 2 mu rukurikirane (biri kumwe n'ikindi)
  • tria = ica gatatu, mu kibanza ca 3 mu rukurikirane (biri kumwe n'ibindi bibiri)
  • kvara = ica kane, mu kibanza ca 4 mu rukurikirane (biri kumwe n'ibindi bitatu)
  • deka = ikigira icumi, mu kibanza ca 10 mu rukurikirane (biri kumwe n'ibindi icenda)

Gaharura gatondesha murongo zijako udusozo J na N nk'izindi ngereka.

  • La sepan tagon de la semajno Dio elektis, ke ĝi estu pli sankta, ol la ses unuaj tagoj. - Ku munsi ugira indwi, Imana itegeka ko uyu woba uwuhezagiye kurusha iyo yindi minsi itandatu ya mbere.

Mu gihe twongeyeko agasozo A kuri gaharura igizwe n'amajabo menshi, turashobora rero gushira vyose hamwe mw'ijambo rimwe, turashobora kandi kuvyandika mw'ijambo rimwe. Igikuru nuko agasozo A gahereza. Dushize hamwe zi gaharura, turashobora gukoresha uturongo duhuza amajambo kugira ngo biboneke neza. Muri ico gihe, utwo turongo tuja aho amajambo atandukaniye muri gaharura ya mbere :

  • Hodiaŭ estas la dudek sepa (tago) de Marto. = ...dudek-sepa... - Uno munsi ni kuwa mirongo ibiri n'indwi Ntwarante (« umunsi ugira mirongo ibiri n'indwi wa Ntwarante »).

    (canke …dudeksepa…)

  • Georgo Vaŝington estis naskita la dudek duan de Februaro de la jaro mil sepcent tridek dua. = ...dudek-duan... mil-sepcent-tridek-dua. - George Washington yavutse ku wa mirongo ibiri na kabiri Ruhuhuma [wo mu mwaka] igihumbi 'amajana indwi na mirongo itatu na kabiri.

    Mu kibanza ca dudek-duan dushobora kandi kwandika dudekduan, ariko ni vyiza ko twokwirinda gusubiriza mil-sepcent-tridek-dua na milsepcenttridekdua kuko bigorana cane gusoma.

  • Tio okazis en la okdekaj jaroj. = ...iam en la jaroj de 1980 ĝis 1989 inkluzive. - Ivyo vyabaye mu myaka ya 80 (« mu myaka ya mirongo umunani »). = …mu gihe co mu myaka ya 1980 na 1989 irimwo.

  • Ŝi estas la dua plej bona en nia klaso, kaj mi estas la tria. - Ni uwakabiri aciye ubwenge muri iri shure, nane ngira gatatu.

    Hari umuntu umwe gusa adusumvya twese.

Mu gihe gaharura gatondesha murongo iri kumwe na gaharura, ni vyiza gutanguza gaharura gatondesha murongo kugira ngo twirinde ukudatahura.

  • Tio okazis iam en la unuaj dek tagoj. - Ivyo vyababbye mu minsi icumi ya mbere.

    Iyo bavuze la dek unuaj tagoj, turahakwa gutazira dek ko ari agace ka gaharura gatondesha murongo, no gutahura la dek-unuaj tagoj (« Iminsi igira icumi na rimwe »).

Izindi gaharura zifise agasozo A

Amajambo arimwo ON afise agasozo A ni insigarirazina ngereka gaharura gatondesha murongo.

  • duona = ica kabiri, gifise bibiri vya kimwe vy'uko angana.
  • triona = gifise ica gatatu c'uko kingana
  • centona = gifise ic'ijana c'uko kireha

  • Ĝi estas longa je duona metro. - Yakoze ica kabiri c'imetero mu burebure.

    Uburebure bwiwe ni imetero 50.

  • Kvaronan horon li restis. - Hasigaye ica kane c'isaha.

    Hasigaye iminota icumi 'itanu.

Miliona, miliarda, n'ibindi. ni insigarirazina ngereka gaharura gatondesha murongo, zishobora mu mvugo kuronka insiguro zitandukanye bivanye n'ico bashatse kuvuga. Ariko mu ngiro, zifise insiguro ya gaharura : Nia miliona kliento ricevos specialan donacon.

Nula nayo nyene ni insigarirazina ngereka gaharura, ishobora kuronka insiguro mu mvugo nyinshi bivanye n'imvugo, nk'akarorero mu nsiguro insigarirazina ngereka gaharura : je la nula horo kaj tridek minutoj. Mu ngiro, ihakwa gukoreshwa mu nsiguro ya « ubusa, kitabaho, kitagira akamaro, kidakwiye» : Bruo potenca, nula esenco.

insigarirazina ngereka gaharura gatondesha murongo ikomoka mu ibiharuro biri hamwe birashobora gukoreshwa mu mvugo, ariko ntibisabwa ko zikoreshwa : nia du-milion-unua kliento. Ni vyiza gukoresha imvugp zirimwo iambo numero : nia kliento numero du milionoj unu.

Intumbuzi za gaharura

Gaharura zifise agasozo E zifise insiguro imwe n'1}ingereka zizikomokamwo :

  • unue = Ubwa mbere, mu kibanza ca mbere
  • due = Ubwa kabiri, mu kibanza ca kabiri
  • dek-due, dek due = ubwa cumi na kabiri, mu kibanza ca cumi na kabiri.
  • Unue mi redonas al vi la monon, kiun vi pruntis al mi; due mi dankas vin por la prunto; trie mi petas vin ankaŭ poste prunti al mi, kiam mi bezonos monon. - Ubwa mbere nguhaye amahera wanguranye ; Ubwa kabiri ngushimiye ku kuntu wanguranye, ubwa gatatu, ngusavye ko wosubira kungurana mu gihe nyoba nkeneye amafaranga.
  • Ĝi estas trione el plasto, trione el ligno kaj trione el metalo. - Gikozwe mu ca gatatu ca parasitike, ica gatatu c'ibiti, n'ica gatatu c'icuma.
  • Tiu monto estas eĉ ne centone tiel alta kiel Ĉomolungmo. = La alteco de tiu monto estas eĉ ne unu centono de la alteco de Ĉomolungmo (= Everesto). - Uyo musozi ntunangana n'ica gatanu c'umusozi Everest (« ntunakwiya n'ica gatanu ca Everest »).

Ibitandukanya zi gaharura

Indongorazina ĝis, inter na po zishobora gukoreshwa muri zi gaharura kugira ngo dutandukanye insiguro.

  • Restas ĉirkaŭ dek personoj. = Restas proksimume dek personoj. - Hasigaye nk'abantu icumi gusa. = hasigaye abantu nka cumi.
  • Ĝis ducent homoj povas eniri. = Maksimume ducent homoj povas eniri. - Hashobora kwinjira gushika ku bantu amajana abiri = abantu amajana abiri batarenga nibo binjira.
  • Ili kostas de kvin ĝis dek eŭrojn. = Ili kostas minimume kvin kaj maksimume dek eŭrojn. - Bigurwa hagati y'amafaranga atanu na cumi y'amanyaburayi = ntibirenza hagati y'amafaranga atanu na cumi y'amanyaburayi.
  • Mi vidis inter cent kaj ducent homojn. = Mi vidis minimume cent kaj maksimume ducent homojn. - Nbabonye hagati y'abantu ijana n'amajana abiri. = Nabonye abantu bake babaho ijna batarenga amajana abiri.
  • Aranĝu ilin en du vicoj, po ses en vico. = Aranĝu ilin en du vicoj, ses en ĉiu vico. - Batondeke ku mirongo ibiri, batandatu batandatu ku murongo. = Batondeke ku mirongo ibiri, batandatu ku murongo uwo ariwo wose.

Muri ubo bwoko bw'amungane, indongorazina ntizigera zifatana n'amazina zirongoye ariko zifise insiguro zerekana igitigiri. Dukuyemwo uguharura, igitanga ubudasa gica kivamwo naco nyene kuko nticoba kigifise insiguro.

  • Restas ĉirkaŭ dek personoj. → Restas personoj. - Hasigaye nk'abant iicumi. →Harasigaye abantu.

    (Restas ĉirkaŭ personoj ntigira insiiguro.)

  • Mi vidis inter cent kaj ducent homojn. → Mi vidis homojn. - Nabonye hagati y'abantu ijana n'amajana abiri.→ Nabonye abantu.

    (Mi vidis inter homojn ntigisiguritse.)

Izo ndongorazina ntizirekana rero igikorwa mu ryungane mu gihe atandukanya gaharura. Si ivyerekana igikorwa, ariko yifise igikorwa ca intumbuzi. ĉirkaŭ = proksimume; de = minimume; ĝis = maksimume.

Ibitandukanya gaharura bishobora guseruka biri hamwe n'ivyerekana igikorwa vyerekana igikorwa mu ryungane c'iciyumviro cose.

  • Ĝi estis virino, kiu povis havi la aĝon de ĉirkaŭ sesdek jaroj. - Yari umugore ashobora kuba yari afise imyaka nka mirongo itandatu.

    Ĉirkaŭ yerekana igitigiri gusa sesdek. De yerekana igikorwa c'iciyumviro ĉirkaŭ sesdek jaroj.

  • Nenie en la ĉirkaŭ cent jaroj la loko estis pli ŝanĝita, ol en unu malgranda frukta ĝardeno. - Nta nahamwe, nko mu myaka ijana, ikibanza cigeze gihinduka kiretse mu mukora gusa.

    Karangura y'umwanya yerekanywe n'indongorazina en. Ĉirkaŭ niyo itanga insiguro ya cent.

  • Ili loĝos tie de ok ĝis naŭ jarojn. - Bazoba ngaha mu myaka umunani na cenda.

    Iryungane de ok ĝis naŭ jarojn ni karangura y'umwanya ikintu kimara kiriko kiraba, itegerezwa kwerekana n'ikiyiranga kiboneka. Ngaha, ico gikorwa ni ic'agasozo –N. De na ĝis zitandukanye mu bitigiri gusa.

  • Estis tiel malvarme, ke ili devis kuŝi sub po tri kovriloj. - Hari hakanye cane ku buryo umwe wese yategerezwa kwifuka ivyifuko bitatu.

    Iryungane sub po tri kovriloj ni karangura y'ikibanza yerekanywe na sub. Po itandukanya tri gusa.

  • Li havas ĉirkaŭ mil eŭrojn. - Afise amafaranga y'amanyaburayi angana hafi igihumbi.

    Karangura ĉirkaŭ mil eŭrojn ikeneye agasozo -N. Ĉirkaŭ itandukanya gusa igitigiri mil.

Mu mungane nk'ayo, dukoresha uduce tumwe tumwe nk'ibihushanya ariko atari nk'indongorazina — kiretse mu gihe dufise po. Kuri po, ikoreshwa rica rihinduka. Benshi bama bakoresha po nk'indongorazina yeruye, bisigura ko batigera bakoresha agasozo –N muri po, nubwo imvugo yoba ari karangura y'iryungane, nk'akarorero Mi donis al ili po dek eŭroj. Ababndi bama bakoresha po nka intumbuzi bagaca bongerako agasozo –N mu gihe igikorwa mu ryungane kibikwiye, nk'akarorero Mi donis al ili po dek eŭrojn.

Ibikoreshwa mu biharuro.

icisungwa Ukuntu bavuga
2 + 2 = 4 Du kaj du faras kvar. / Du plus du estas kvar.
10 – 3 = 7 Dek minus tri faras sep.
22 × 6 = 132 Dudek du multiplikite per ses faras cent tridek du. / Dudekduoble ses estas cent tridek du. / Dudek du oble ses egalas al cent tridek du.
7:2 = 3,5 Sep dividite per du faras tri komo kvin.
46,987 kvardek ses komo naŭ ok sep (ariko si ...komo naŭcent okdek sep)
10² = 100 La dua potenco de dek estas cent. / Dek kvadrate estas cent.
5³ = 125 La tria potenco de kvin estas cent dudek kvin. / Kvin kube estas cent dudek kvin.
  • Kvin kaj sep faras dek du. - bitanu na ndwi bigira icumi na bibiri.
  • Dek kaj dek faras dudek. - icumi na cumi bingana mirongo ibiri.
  • Kvar kaj dek ok faras dudek du. - bine na cumi n'umunani bingana mirongo ibiri na bibiri.
  • Tridek kaj kvardek kvin faras sepdek kvin. - mirongo itatu guteranya mmirongo ine na bitanu bingana mirongo itandatu na bitanu.
  • Kvinoble sep estas tridek kvin. - Bitanu kugwiza indwi bingana mirongo itatu na bitanu.

Akamenyetso bingana (=) gashobora gutangwa uku gukurikira faras canke estas canke egalas (al), bivanye nuko bashaka gukoresha : du kaj du faras kvar, dek minus tri estas sep, du oble du egalas (al) kvar.

Nk mu rurimi rw'igifaransa, mu ki esperanto ntibashira akaburungu mu kibanza c'agakwabu mu kwerekana akamenyetso ko mu ice. Akaburungu gakoreshwa nk'akamenyetso ko mu bice mu bihugu bimwe bimwe ariko mu ki esperanto, nko mu bihugu bindi bimwe bimwe, bakoresha agakwabu mu kwerekana ibice.

icisungwa Ukuntu bavuga
9403,5 km naŭ mil kvarcent tri komo kvin kilometroj / naŭ mil kvarcent tri kaj duona kilometroj
8,6 kg ok komo ses kilogramoj / ok kilogramoj (kaj) sescent gramoj
+37,7° (plus) tridek sep komo sep gradoj / tridek sep komo sep gradoj super nulo
49,75 USD kvardek naŭ komo sep kvin (Usonaj) dolaroj / kvardek naŭ (Usonaj) dolaroj (kaj) sepdek kvin cendoj

Amajambo yerekana ukugabura amamwe nka gramoj (igarama) na cendoj (isantime) zishobora rimwe na rimwe kudakoreshwa mu mungane amwe amwe : tri kilogramoj (kaj) sepcent, kvar dolaroj (kaj) sepdek kvin.. Ariko dutegerezwa kugaba ku buryo ata makenga abamwo mu gihe ari ibiri munsi y'ibice.

Amasaha

Mu kwerekana isaha, ni vyiza gukurikirana utu turorero. Amajambo horo na minutoj akunda kutumvikana.

Mu bitigiri Igisomwa
3:15 (aŭ 15:15) Estas la tria (horo) (kaj) dek kvin (minutoj). / Estas dek kvin (minutoj) post la tria (horo).
9:45 (aŭ 21:45) Estas la naŭa (horo) (kaj) kvardek kvin (minutoj). / Estas dek kvin (minutoj) antaŭ la deka (horo).

Mu kuvyerekakna neza, turashobora kwongerako utujambo en la antaŭtagmezo canke antaŭtagmeze (« imbere ya ku mutaga »), na en la posttagmezo aŭ posttagmeze (« inyuma yo ku mutaga »). Turashobora kandi gukoresha urutonde rw'amasaha 24 :

  • Estas la dek-kvina (kaj) dek kvin. / Estas dek kvin post la dek-kvina. - Niigihe c'isaha icenda n'iminota icumi n'itanu. « Ni iya cenda (na) cumi n'itanu. / Ni icumi na gatanu inyuma ya cenda après la quinzième. »
  • Estas la dudek-unua (kaj) kvardek kvin. / Estas dek kvin antaŭ la dudek-dua. - Ni isaha zitanu na mirongo ine n'itanu. « ni iyigira icenda (na) mirongo ine n'itanu. / Ni iminota mirongo ine n'itanu iri inyuma y'iyigira icumi. »

Mu kibnza ca 15 minutoj dushobora gukoresha kvarono, kvaronhoro canke kvarona horo. Mu kibanza ca 30 minutoj dukoresha keknshi duono, duonhoro canke duona horo.

Yerekana amasaha ikoresheje gaharura gatongesha murongo: tria, naŭa, dek-dua, n'izindi. Mu kubaza igihe tugezeko, dukoresha kabaza kiom + agasozo -A → kioma.

  • kiom? - bingahe ? → tri, naŭ, dek du, dudek unu...
  • kioma? - Ni (isaha) zingahe ? → tria, naŭa, dek-dua, dudek-unua...

  • Kioma horo estas, gardisto? - Ni isaha zingahe muzamu ?
  • Kioma horo estis, kiam vi alvenis? - Mwashitse isaha zingahe ?

Mu kwerekana ko igihe ikintu cabereyeko, dutegerezwa gukoresha akamenyetso k'igikorwa je, antaŭ, post, ĝis canke ĉirkaŭ :

  • Je (la) kioma horo okazis tio? - Ivyo vyabaye isaha zingahe ?
  • Tio okazis je la tria kaj kvardek. - Vyabaye isaha icenda n'iminota icumi n'itanu z'ubuca.
  • Ni devas manĝi antaŭ la oka. - Dutegerezwa gufungura imbere y'isaha zibiri zo mu gitondo.
  • Post la dek-unua horo ĉio devas esti preta. - Inyuma y'isaha zitanu, vyose bizoba bitunganye.

Mu gihe turiko tuvuga amasaha, ntidukoresha akamenyetso N kuko twoshobora kwitiranya amasaha n'amatariki, nayo nyene bakoresha ibiharuro mu kuyerekana.

Amatariki

Mu kwerekana amatariki, dutegerezwa gukoresha uturorero dukurikira. Amajambo tago (« umunsi  ») na en la jaro (« mu mwaka ») ntiyikunda gukoreshwa :

  • Estis la tria (tago) de Decembro (en la jaro) mil naŭcent naŭdek unu. - Wari umunsi (ugira) wa gatatu wo mu kwezi kwa cumi na kabiri (wo mu mwaka) igihumbi n'amajana icenda na mirono icenda na rimwe.
  • Hodiaŭ estas la dua (tago) de Majo (en la jaro) du mil kvin. - Uyu munsi ni ku wa (umunsi ugira kabiri) Rusama (wo mu mwaka) bibiri na gatanu.
  • Morgaŭ estos la dudek kvina (tago) de Julio (en la jaro) du mil dek. - Ejo hazoza, azoba ari ku (mnsi ugira) mirongo ibiri na gatanu Mukakaro (mu mwaka) wa bibiri na gatandatu.

Mu myaka, turashobora kandi gukoresha gaharura, ariko ntibikoreshwa kenshi.

Hagati y'umunsi n'ukwezi, birakwiye ko twokwama dukoresha de kubera ko igitigiri kitigera kijana n'ukwezi, ariko kijana n'ijambo tago, ridakoreshwa mu bisanzwe : la unua de Majo = la unua tago de Majo, la dek-tria de Decembro = la dek-tria tago de Decembro. Iyo tuvuze la unua majo, tuba tuvuwe ukwezi kwa mbere kwa gatanu mu mezi menshi ya gatanu.

Mu kwerekana itariki ikintu cabereyeko, cabereyeko canke kizoberako, ni vyiza kwerekana igikorwa c'ikimenyesha iyo tariki. Kenshi na kenshi bakoresha agasozoN :

  • Ili venos la sepan (tagon) de Marto. = Ili venos en la sepa (tago) de Marto. - Baje ku wa ndwi Ntwarante.
  • La unuan de Majo ili komencis sian vojaĝon. = En la unua (tago) de Majo... - Ku wa mbere Rusama baratanguye urugendo rwabo.

  • Mi laboris tie ĝis la unua de Aŭgusto mil naŭcent sesdek. - Nakoze ngaho gushika ku wa mbere Myandagaro igihumbi n'amajana acenda na mirongo itandatu.

  • Antaŭ la lasta tago de Junio vi devas trovi laboron. - Uutegerezwa kuronka akazi imbere y'umunsi wa nyuma wa Ruheshi.
  • Post la dek kvina de Marto ŝi loĝos ĉe mi. - Inyuma ya cumi na zitanu Ntwarante, azoca aba iwanje.
Subira ku ntango