14 连词 / 语法

小品词kaj, aŭ, sed, plus, minus, 和 nek 都是连词。关于 nek 请阅读关于否定的说明。

Kaj

Kaj 连接两个在句中起相同作用的事物:

Karlo kaj Petro manĝas. - 卡尔和彼得在吃饭。

两个人做同样的动作。有两个主语。
Karlo manĝas kaj trinkas. - 卡尔又吃又喝。

卡尔同时做两个动作。有两个谓语。
Karlo manĝas rizon kaj legomojn. - 卡尔吃饭和菜。

两个事物以同样的方式受动于同样的动作。有两个同类的宾语。
Petro manĝas per forko kaj tranĉilo. - 彼得用刀叉吃饭。

两件工具协助同一个动作。如果人们愿意, 可以重复介词: per forko kaj per tranĉilo。
Petro estas maljuna kaj saĝa. - 彼得年迈但是睿智。
Petro havas grandan kaj luksan domon. - 彼得拥有豪华的大房子。

当两个形容词用作同一个名词的修饰语时, 常常省略 kaj: Petro havas grandan luksan domon.
Karlo laboras por kaj per Esperanto. = ... por Esperanto kaj per Esperanto. - 卡尔通过世界语为世界语工作。
Petro legis la gazeton, kaj Karlo rigardis televidon. - 彼得看杂志, 卡尔看电视。

两个被连接的主句。
Ili diris, ke ili tre amuziĝis, kaj ke ili volonte revenos venontjare. - 他们说, 他们玩得很开心并且愿意明年再来。

两个被连接的 ke 从句。
Jen venas tiu knabino, kiu savis mian vivon, kaj kiu poste malaperis. - 看, 那个救了我后来又消失了的女孩来了。

两个被连接的 kiu 从句。

如果有两个以上具有相同作用的事物, 习惯上只将 kaj 置于最后一个之前, 特别是假如事物的列举很长的话。在沒放 kaj 的地方, 发音上可以稍有停顿, 书写上则放置逗号:

Petro, Karlo, Elizabeto kaj Eva vojaĝis kune al la kongreso. = Petro kaj Karlo kaj Elizabeto kaj Eva vojaĝis... - 彼得, 卡尔, 伊丽莎白, 和艾娃一同旅行去参加大会。
Hodiaŭ ni manĝos supon, salaton, viandaĵon, frititajn terpomojn kaj glaciaĵon. - 今天, 我们将喝汤, 吃色拉, 肉, 炸薯条, 和冰激凌。
Li iras per aŭto, ŝi iras per trajno, kaj mi iras piede. - 他乘汽车去, 她乘火车去, 而我步行去。

在口语文体中, 有时完全省略 kaj:

Li estas stulta, malaminda. Mi tute ne ŝatas lin. - 他呆头呆脑, 令人讨厌。我一点也不喜欢他。
Venis Karlo, Petro, Eva. Jes, ĉiuj miaj amikoj venis. - 卡尔, 彼得, 艾娃来了。是的, 我所有的朋友都来了。

为了强调和坚持, 可以在所有事物前面都使用kaj, 也可以在第一个前用它。

被连接句子之间的各种关系

当句子被 kaj 连接时, 该连接可以表示许多不同的意义关系。必须从上下文来理解是什么样的关系:

Mi lavis la vestaĵojn, kaj (poste) mi sekigis ilin. - 我洗了衣服, 然后将它们烘干。

Kaj 表示时间序列。需要时, poste 一词可以帮助理解。
Anno estas gaja persono, kaj (kontraste) Elizabeto estas silentema. - 安娜是性格开朗的人, 而伊丽莎白却是沉默寡言。

Kaj 表示对比。
Ŝi havas brunajn okulojn, kaj (aldone) ŝiaj haroj estas longaj. - 她长着褐色的眼睛, 而且她头发很长。

Kaj 表示补充的信息。

Aŭ

Aŭ 与 kaj 的作用相当。它可以以相同的方式连接相同的事物, 但是, aŭ 表示被连接的事物为可选项。Aŭ 表示可以在被连接的事物中进行选择, 或者不确定其中哪一个适用:

Petro aŭ Karlo laboras. - 彼得或是卡尔在工作。

两个可能的主语。其中一个, 或许两个都在工作。
Ni povas manĝi viandaĵon aŭ fiŝaĵon. Kion vi preferas? - 我们可以吃肉或鱼。你更喜欢 (吃) 什么?

在两个直接宾语之间选择。
Vi devas fari tion per fosilo aŭ (per) hakilo. - 你必须用铁锹或斧头去做那件事。
Ĝi estis ruĝa aŭ flava. Mi ne memoras klare. - 它是红色的或是黄色的,我记不清了。
Mi konstruus lignan aŭ ŝtonan domon. - 我 (也许) 会造一座木屋或是一座石屋
Ĉu eblas konstrui aŭton kun kvin aŭ ses radoj? - 有可能制造一辆五轮或六轮的汽车吗?
La kato troviĝas sur aŭ sub la domo. - 猫在房顶上或在屋檐下。
Ĉu mi kapablas plenumi tiajn laborojn aŭ ĉu mi ne kapablas? - 我有能力还是没有能力完成那种工作?
Ŝi ne sciis, ĉu ŝi nur sonĝis aŭ ĉu tio estis efektivaĵo. - 她不知道自己只是在做梦呢, 还是那就是现实。
La pasantoj forflankiĝis antaŭ ŝi, supozante, ke ŝi estas frenezulino aŭ ke ŝi havas ian urĝegan bezonon rapidi. - 行人在她面前都闪到一边去了, 他们以为她是疯子, 或是有急事要赶路。
Glaso de vino estas glaso, en kiu antaŭe sin trovis vino, aŭ kiun oni uzas por vino. - 酒杯是先前已斟了酒, 或用于装酒的杯子。
Vi povas vojaĝi per trajno, buso, aŭto aŭ biciklo. - 你可以乘火车, 乘巴士, 开车, 或骑自行车去旅行。
Kiu povas helpi min? Eble Karlo, Petro aŭ Elizabeto. - 谁能帮助我? 也许卡尔, 彼得或者伊丽莎白 (可以)。

通常情况下, aŭ 是排除式的。这就意味着, 选项中只有一个可以是适用的。然而, aŭ 有时是包括式的。这时, 它允许人们从中选择一个以上 (也许甚至是全部) 选项。Aŭ 是包括式的还是排除式的, 要由上下文来表示。为了强调 aŭ 是排除式的, 可以在每一个选项前都使用 aŭ。为了表示 aŭ 是包括式的, 有时, 特别是在书面语中, 使用 kaj/aŭ 的表达法: La vojaĝo okazos per trajno kaj/aŭ buso. = La vojaĝo okazos per trajno aŭ buso, aŭ per trajno kaj buso. La vojaĝo okazos per trajno aŭ buso aŭ ambaŭ. [旅行将以乘火车或巴士, 或两者都乘的方式进行。] 口语中通常不用 kaj/aŭ, 只用在书面语中。看来值得推荐的是, 在书面语中也回避 kaj/aŭ。最好直接说出选择所有选项的可能。

Sed

连词 sed 连接句子或句成分,表示它们之间以某种方式形成对比:

La papero estas tre blanka, sed la neĝo estas pli blanka. - 纸很白, 但是雪更白。
Li amas min, sed mi lin ne amas. - 他爱我, 但是我不爱他。
Mi zorgas pri ŝi tiel, kiel mi zorgas pri mi mem; sed ŝi mem tute ne zorgas pri si kaj tute sin ne gardas. - 我关心她就像关心我自己, 但是她却完全不关心, 且不保重她自己。
Nia provincestro estas severa, sed justa. - 我们的省长很严厉, 但是很公正。
Mi volis lin bati, sed li forkuris de mi. - 我想要打他, 可是他从我身边跑掉了。
Mi kriis tiel laŭte, kiel mi povis, sed neniu min aŭdis, mi estis tro malproksime. - 我使尽气力大声叫喊, 但是谁也听不见我, 我离得太远了。
La patro ne legas libron, sed li skribas leteron. - 父亲不在看书, 而在写信。
Tio ĉi estis jam ne simpla pluvo, sed pluvego. - 这已经不仅仅是雨了, 而是倾盆大雨。
Anstataŭ kafo li donis al mi teon kun sukero, sed sen kremo. - 他没有给我咖啡, 而是给了我加糖而没有加奶精的茶。

人们以为茶中也会有奶精的。

Sed 常跟 tamen 一起出现, 这时强调对比:

Mi ne scias la lingvon hispanan, sed per helpo de vortaro hispana-germana mi tamen komprenis iom vian leteron. - 我不懂西班牙语, 但是借助西德词典我稍稍读懂了你的信。
Ŝi havis forton kaj ŝi estis laborema, sed ŝi tamen restis malriĉa. - 她很强壮, 也很勤俭, 不过她仍然很穷。

如果使用 tamen,常常就可以同样很好地用 kaj 代替 sed, 因为 tamen 足以很好地表达对比:

Li havis la impreson, ke li sonĝas kaj tamen ne sonĝas. - 他印象中仿佛是在做梦, 又不像在做梦。
La lekanto sentis sin tiel feliĉa, kvazaŭ tiam estus grava festotago, kaj tamen tiam estis nur simpla lundo. - 小雏菊感到那么快乐, 好像这是一个重要节日似的, 可是这不过是星期一。

Tamen 通常用作状语, 而 sed 是连词。因此, sed 位于所在句子开头, 而 tamen 则可以出现在句中各个不同的位置。有时, tamen 出现在主句句首, 该主句与前面的主句连接非常近。这时, tamen 便具有了某种连词的作用。Tamen 在这里实际上等同于 sed。也可以说, sed 或 kaj 被省略了:

Plus 和 minus

小品词 plus 和 minus 主要用于数学及类似表达, 代表加号 + (plus) 和减号 - (minus)。Plus 表示加法, 正性等。Minus 表示减法, 负性等。

但是, 当说到加法等时, 有时 plus 用来代替 kaj 作连词。当说到减法等时, minus 可以相类似地代替 sed ne:

Ĝi kostas dek eŭrojn plus kvindek cendojn. = ...kaj aldone kvindek cendojn. - 它价值 10 欧元 50 分。
Necesas sperto plus zorgemo. = ...kaj ankaŭ zorgemo. - 经验加细心必不可少。
Mi pagos al vi 1000 eŭrojn minus la 100 eŭrojn, kiujn vi ŝuldas al mi. Mi do pagos sume 900 eŭrojn. - 我将付给你1000 欧元并扣除你欠我的100 欧元。这样, 我将总共付给你 900 欧元。

有时, plus 和minus 用作介词, 与 kun 和 kun 相似, 因而其后永远不用 N 词尾。然而, 最好是依据此前的例句始终将 plus 和minus 用作连词, 当句作用需要时就加上 N 词尾。

连词在词段之间

有时, 特别是在书面语中, kaj 用来连接两个或更多个合成词的组成部分 (词段), 以便缩短句子:

Ili en- kaj el-iris tre rapide. = Ili eniris kaj eliris tre rapide. - 他们快速地进进出出。
Tio estas kombinita manĝaĵ- kaj gazet-vendejo. = ...manĝaĵvendejo kaj gazetvendejo. - 那是一家食品与杂志的连卖店。
Li faris multajn erarojn: skrib-, leg- kaj pens-erarojn. = ...skriberarojn, legerarojn kaj penserarojn. - 他犯了许多错误: 写作上的, 阅读上的, 以及思维上的错误。
Tute mankas sub-tasoj kaj -teleroj. = ...subtasoj kaj subteleroj. - 茶托和茶匙齐缺。
Tio estas manĝaĵ- aŭ gazet-vendejo. - 那是一家食品店或是杂志店。
Tio estas manĝaĵ- sed ankaŭ gazet-vendejo. - 那是一家食品店, 但也是杂志店

这样的句子是相当不自然的。一般说来, 它们是要被劝阻使用的, 特别是当它们含有无词尾的词段时, 这在世界语中通常是不可能的。最好使用别的手段来缩短句子:

Ili iris en la domon kaj el ĝi tre rapide. - 他们快速地进出房子。
Tio estas kombinita manĝaĵa kaj gazeta vendejo. - 那是一家食品与杂志的连卖店。
Li faris multajn erarojn skribajn, legajn kaj pensajn. - 他犯了许多写作上的, 阅读上的, 以及思维上的错误。
Tio estas manĝaĵa aŭ gazeta vendejo. - 那是一家食品店或是杂志店。
Tio estas manĝaĵa sed ankaŭ gazeta vendejo. - 那是一家食品店, 但也是杂志店。