14 連詞 / 語法

下面這些短詞 kaj, aŭ, sed, plus, minus, 及 nek 都是連詞. 至於 nek, 請閱讀否定詞的說明.

Kaj

Kaj 連結在句中扮演相同角色的兩件事.

Karlo kaj Petro manĝas. - 卡羅和彼得在吃.

兩個人做相同的動作; 有兩個主詞.
Karlo manĝas kaj trinkas. - 卡羅吃和喝.

卡羅做兩個動作 (同時或接續); 有兩個謂語.
Karlo manĝas rizon kaj legomojn. - 卡羅吃飯和蔬菜.

兩件事以相同方式受同一動作的作用; 有兩個同類的受詞.
Petro manĝas per forko kaj tranĉilo. - 彼得用叉子和刀子吃.

兩個工具幫助同一動作. 如果想要, 也可以重複介詞: per forko kaj per tranĉilo.
Petro estas maljuna kaj saĝa. - 彼德是年輕又聰明.
Petro havas grandan kaj luksan domon. - 彼得有巨大又豪華的房子

兩個形容詞作為同一名詞的定語時, 往往省略 kaj: Petro havas grandan luksan domon. (彼得有巨大的豪華房子)
Karlo laboras por kaj per Esperanto. = ... por Esperanto kaj per Esperanto. - 卡羅以世界語也為世界語工作.
Petro legis la gazeton, kaj Karlo rigardis televidon. - 彼得讀雜誌, 而卡羅看電視.

兩個主句.
Ili diris, ke ili tre amuziĝis, kaj ke ili volonte revenos venontjare. - 他們說, 他們玩得很高興, 而且他們願意明年再來.

兩個被連結的 ke 句子.
Jen venas tiu knabino, kiu savis mian vivon, kaj kiu poste malaperis. - 那個女孩來了, 她曾救了我的命, 而後來她卻不見了.

兩個被連結的 kiu 句子.

如果有多於兩個相同角色的事物, 習慣上將 kaj 只放在最後一個之前, 尤其是列舉的事件很長時. 在未放 kaj 的地方, 說話時可以稍微停頓, 書寫時則放上逗號:

Petro, Karlo, Elizabeto kaj Eva vojaĝis kune al la kongreso. = Petro kaj Karlo kaj Elizabeto kaj Eva vojaĝis... - 彼得, 卡羅, 伊利莎白, 和伊娃一起旅行去參加大會. = 彼得和卡羅和伊利莎白和伊娃旅行...
Hodiaŭ ni manĝos supon, salaton, viandaĵon, frititajn terpomojn kaj glaciaĵon. - 今天我們將吃濃湯, 生菜, 肉品, 炸馬鈴薯, 和冰品.
Li iras per aŭto, ŝi iras per trajno, kaj mi iras piede. - 他開車去, 她搭火車去, 而我走路去.

在口語中, 有時會完全省略 kaj:

Li estas stulta, malaminda. Mi tute ne ŝatas lin. - 他很笨, 討人厭. 我根本不喜歡他.
Venis Karlo, Petro, Eva. Jes, ĉiuj miaj amikoj venis. - 來了卡羅, 彼得, 伊娃. 對, 我所有的朋友都來了.

為了強調和堅持, 可在每件事物前都用 kaj, 包含第一個.

被連結句子之間的各種關係

當句子被以 kaj 連結, 該連結可以代表許多不同的意義. 到底是何種關係, 必須由文脈去理解.

Mi lavis la vestaĵojn, kaj (poste) mi sekigis ilin. - 我洗了衣服, 並 (後來) 我烘乾了它們.

Kaj 表示時間的接續, 依需要可用 poste 一詞協助理解.
Anno estas gaja persono, kaj (kontraste) Elizabeto estas silentema. - 安諾是個快樂的人, 而 (對照之下) 伊利莎白則是沉默寡言.

Kaj 表示對照.
Ŝi havas brunajn okulojn, kaj (aldone) ŝiaj haroj estas longaj. - 她有棕色的眼睛, 而且 (加上) 她的頭髮很長.

Kaj 表示附加的資訊.

Aŭ

Aŭ 的功能就像 kaj 一樣, 它可依相同方式連結相同事物, 但 aŭ 表示, 被連結的事物是選項. Aŭ 表示, 可以在被連接的事物之間作選擇, 或者不確定它們之間哪個為真:

Petro aŭ Karlo laboras. - 彼得或卡羅工作.

兩個可能的主詞, 其中一個工作, 或許兩者.
Ni povas manĝi viandaĵon aŭ fiŝaĵon. Kion vi preferas? - 我們可以吃肉或魚. 你較喜歡哪個?

在兩個直接受詞之間選擇.
Vi devas fari tion per fosilo aŭ (per) hakilo. - 你必須以鏟子或斧頭去做那件事.
Ĝi estis ruĝa aŭ flava. Mi ne memoras klare. - 它是紅的或黃的. 我沒記清楚.
Mi konstruus lignan aŭ ŝtonan domon. - 我將建造木頭或石頭房子.
Ĉu eblas konstrui aŭton kun kvin aŭ ses radoj? - 是否可能建造有五個或六個輪子的汽車?
La kato troviĝas sur aŭ sub la domo. - 貓出沒在房子上面或下面.
Ĉu mi kapablas plenumi tiajn laborojn aŭ ĉu mi ne kapablas? - 我有能力完成那個工作或我沒能力?
Ŝi ne sciis, ĉu ŝi nur sonĝis aŭ ĉu tio estis efektivaĵo. - 她不知道是否她只是作夢或那是真實?
La pasantoj forflankiĝis antaŭ ŝi, supozante, ke ŝi estas frenezulino aŭ ke ŝi havas ian urĝegan bezonon rapidi. - 路人在她前面讓到兩邊, 認為她是個瘋女, 或她有急事要趕快.
Glaso de vino estas glaso, en kiu antaŭe sin trovis vino, aŭ kiun oni uzas por vino. - 玻璃酒杯是個玻璃杯子, 裡面曾裝有酒, 或用來裝酒.
Vi povas vojaĝi per trajno, buso, aŭto aŭ biciklo. - 你可以乘火車, 汽車, 或自行車去旅行.
Kiu povas helpi min? Eble Karlo, Petro aŭ Elizabeto. - 誰可以幫助我? 或許卡羅, 彼得, 或伊利莎白可以.

通常 aŭ 是排除的, 也就是說, 只有選項之一是可選的. 但有時 aŭ 也是含括的, 此時, 得選取多過一個的選項 (甚至全部選). 到底 aŭ 是排除的或含括的, 要由文脈來表示. 為了強烈表示說, aŭ 是排除的, 可以在每個選項前都用 aŭ. 為了表示說, aŭ 是含括的, 有時, 尤其是在書面語, 會用短語 kaj/aŭ: La vojaĝo okazos per trajno kaj/aŭ buso. (旅行方式將用火車及/或汽車.) = La vojaĝo okazos per trajno aŭ buso, aŭ per trajno kaj buso. (旅行方式將用火車或汽車, 或者用火車和汽車.) La vojaĝo okazos per trajno aŭ buso aŭ ambaŭ. (旅行方式將用火車或汽車, 或者兩者.) 通常口語中不用 kaj/aŭ, 而只用在書面語. 似乎最好在書面語中也是避免用 kaj/aŭ. 較好的方式是直接說出可以選擇所有的選項.

Sed

連詞 sed 連結句子或片語, 表示它們之間的對比:

La papero estas tre blanka, sed la neĝo estas pli blanka. - 紙很白, 但雪更白.
Li amas min, sed mi lin ne amas. - 他愛我, 但我並不愛他.
Mi zorgas pri ŝi tiel, kiel mi zorgas pri mi mem; sed ŝi mem tute ne zorgas pri si kaj tute sin ne gardas. - 我那麼關心她, 就如我關心自己; 但是她完全不關心自己, 也完全不照顧自己.
Nia provincestro estas severa, sed justa. - 我們的省長很嚴厲, 但很公正.
Mi volis lin bati, sed li forkuris de mi. - 我要打他, 但他從我這跑開了.
Mi kriis tiel laŭte, kiel mi povis, sed neniu min aŭdis, mi estis tro malproksime. - 我盡可能大聲叫, 但沒有人聽到我, 我離太遠了.
La patro ne legas libron, sed li skribas leteron. - 爸爸不在讀書, 但他在寫信.
Tio ĉi estis jam ne simpla pluvo, sed pluvego. - 這已不只是下雨, 而是豪雨.
Anstataŭ kafo li donis al mi teon kun sukero, sed sen kremo. - 替代咖啡的, 他給我加糖的茶, 但沒有奶精.

原以為, 茶裡將也會有奶精.

Sed 往往和 tamen 一起出現, 此時強調對比:

Mi ne scias la lingvon hispanan, sed per helpo de vortaro hispana-germana mi tamen komprenis iom vian leteron. - 我不會西班牙語, 但借助西班牙語-德語詞典, 我卻能了解一些你的信.
Ŝi havis forton kaj ŝi estis laborema, sed ŝi tamen restis malriĉa. - 她有力氣, 且很勤勞, 但她卻仍窮.

如果使用 tamen, 往往也同樣可以在前面用 kaj, 而不用 sed, 因為 tamen 足以表示對比:

Li havis la impreson, ke li sonĝas kaj tamen ne sonĝas. - 他有個印象, 他是在作夢, 卻又不是夢.
La lekanto sentis sin tiel feliĉa, kvazaŭ tiam estus grava festotago, kaj tamen tiam estis nur simpla lundo. - 延命菊感到非常幸福, 好像是大節慶一樣, 然而那時只是星期一.

Tamen 通常扮演狀語角色, 而 sed 則是連詞. 因此, sed 出現在句子開頭, 而 tamen 可以在句子的不同地方. 有時, tamen 出現在主句前, 和前面的主句很接近. 此時, tamen 也具有某種連詞的角色. Tamen 此時實際上等於 sed. 也可以說, sed 或 kaj 是不言而喻的: Li estas tre ekkolerema kaj ekscitiĝas ofte ĉe la plej malgranda bagatelo; tamen li estas tre pardonema, li ne portas longe la koleron kaj li tute ne estas venĝema. (他很易怒, 往往為瑣事動氣; 然而他卻寬諒, 不會長時懷怒, 且他完全不會報復.)

Plus 和 minus

短詞 plus 和 minus 主要用在數學之類的表達, 用以代表 + (加) 和 - (減) 的符號. Plus 表示加, 正. Minus 表示減, 負.

但是, 有時 plus 用作取代 kaj 的連詞, 此時指附加之意. Minus 一樣也可取代 sed ne, 此時指減去之意:

Ĝi kostas dek eŭrojn plus kvindek cendojn. = ...kaj aldone kvindek cendojn. - 它價格十歐元又五十分. = ...且加上五十分.
Necesas sperto plus zorgemo. = ...kaj ankaŭ zorgemo. - 需要經驗加關心. = ...且也要關心.
Mi pagos al vi 1000 eŭrojn minus la 100 eŭrojn, kiujn vi ŝuldas al mi. Mi do pagos sume 900 eŭrojn. - 我要付你 1000 歐元, 減去那你欠我的 100 歐元. 因此我將付你 900 歐元.

有時, plus 和 minus 也用作介詞, 相似於 kun 和 sen, 因此, 後面都不必 N 詞尾. 最好只把 plus 和 minus 依前述例子用作連詞, 並在句意需要時加上 N 詞尾.

截斷詞之間的連詞

有時, 尤其是書面語中, 會用 kaj 來連接兩個或更多的組合詞單元, 以便縮短句子:

Ili en- kaj el-iris tre rapide. = Ili eniris kaj eliris tre rapide. - 他們很快速地進去, 出來.
Tio estas kombinita manĝaĵ- kaj gazet-vendejo. = ...manĝaĵvendejo kaj gazetvendejo. - 那是複合的食物及雜誌賣場.
Li faris multajn erarojn: skrib-, leg- kaj pens-erarojn. = ...skriberarojn, legerarojn kaj penserarojn. - 他造成很多錯誤: 書寫, 閱讀, 和思考的錯誤.
Tute mankas sub-tasoj kaj -teleroj. = ...subtasoj kaj subteleroj. - 完全缺乏底碟和底盤.
Tio estas manĝaĵ- aŭ gazet-vendejo. - 那是食物或雜誌販店.
Tio estas manĝaĵ- sed ankaŭ gazet-vendejo. - 那是食物販店, 但也是雜誌販店

這些句子相當不自然, 通常不建議使用, 尤其在沒有詞尾的截斷詞時, 世界語通常不能如此. 最好用其他方式來縮短.

Ili iris en la domon kaj el ĝi tre rapide. - 他們進入房子, 並快速地離開.
Tio estas kombinita manĝaĵa kaj gazeta vendejo. - 那是複合的食物及雜誌販店.
Li faris multajn erarojn skribajn, legajn kaj pensajn. - 他造成許多書寫的, 閱讀的, 及思考的錯誤.
Tio estas manĝaĵa aŭ gazeta vendejo. - 那是食物或雜誌販店.
Tio estas manĝaĵa sed ankaŭ gazeta vendejo. - 那是食物販店, 但也是雜誌販店.