შინაარსის ნახვა

ადგილის წინდებულები აღნიშნავს მდებარეობას სივრცეში, ზედაპირზე, ხაზზე და ა.შ. ბევრი მათგანი აგრეთვე დროის საჩვენებლადაც გამოიყენება, რადგან დროს ხშირად ხაზობრივად წარმოიდგენენ ხოლმე. ასევე ხშირად ფიგურალურად სხვა აზრებსაც მდებარეობად წარმოიდგენენ. ადგილის ზოგიერთ წინდებულთან ადგილის მნიშვნელობაა ძირითადი მნიშვნელობა, მაშინ როცა მისი გამოყენების სხვა გზები პრაქტიკაში უფრო ხშირია.

antaŭ
მდებარეობა იმ მხარეს, რომელიც მოსაუბრესთან ყველაზე ახლოსაა, ან იმ მხარეს, რომელიც ყველაზე მეტად მნიშვნელოვანია: Antaŭ la domo staras arbo. (სახლის წინ ხე დგას.) ადამიანის ან ცხოველის წინა მხარე არის მხარე, რომელსაც აქვს სახე და თვალები: Li haltis antaŭ ŝi. (იგი მის წინ გაჩერდა.)
თანმიმდევრობითი მდგომარეობა: მდგომარეობა, რომელიც რაიმეს მოყვება: Mi iras antaŭ vi. (შენ (თქვენ) წინ მივდივარ.)
სხვა დროზე ადრინდელი დრო: Antaŭ tri tagoj mi vizitis vian kuzon. (სამი დღის წინ შენს/თქვენს ბიძაშვილს/დეიდაშვილს/მამიდაშვილს ვესტუმრე.)
malantaŭ
მდებარეობა წინა მხარის საპირისპირო მხარეს: Li estis kaŝita malantaŭ kurteno. (ის ფარდის უკან იმალებოდა.) Tuj malantaŭ si ŝi aŭdis viran voĉon. (უკნიდან კაცის ხმა მოესმა.)
apud
მდებარეობა რაიმეს მხარეს. ჩვეულებრივ საუბარია მარჯვენა ან მარცხენა მხარეზე (და არა წინა ან უკანა): Apud la skribotablo estis paperkorbo. (მაგიდის გვერდით ქაღალდების ურნა იდო.) Li staris tutan horon apud la fenestro. (იგი მთელი საათი ფანჯრის გვერდით იდგა.)
ĉe
ახლო მდებარეობა. Ĉe-ს მნიშვნელობა კონტექსტის მიხედვით ვარირებს. ხშირად ĉe აღნიშნავს უბრალოდ ადგილს ზუსტი მდებარეობის დაუკონკრეტებლად: Ĉe la angulo de la strato ŝi haltis. (იგი ქუჩის კუთხეში გაჩერდა.) La gastoj tranoktos ĉe mi (= en mia hejmo). (სტუმრები ღამეს ჩემთან გაათევენ.)
დროითი სიახლოვე: Ĉe la komenco de la tagiĝo la arbaro aperis bele kovrita de prujno. (გამთენიის დასაწყისისას ტყე ლამაზად დათრთვილული ჩანდა).
ĉirkaŭ
მდებარეობა რაიმეს გარშემო: La rabistoj sidis en rondo ĉirkaŭ la fajro. (მძარცველები ცეცხლის გარშემო წრეში ისხდნენ).
მიახლოებითი დრო: დაახლოებით დილით ქარბუქი ჩაცხრა.
ekster
მდებარეობა რაიმეს გარეთ, რაიმეს გარეთა მხარეს: Mi staras ekster la domo, kaj li estas interne. (მე სახლის გარეთ ვდგავარ, ხოლო ის შიგნითაა).
en
შიდა მდებარეობა: ოთახში სამი ქალი იყო.
ადგილი, რომელიც სივრცედ აღიქმება, თუმცა რეალურად იგი ალბათ უფრო ტერიტორიას ჰგავს: La rusoj loĝas en Rusujo.
დროდ აღქმული სივრცე, რომლის შიგნითაც რაღაც ხდება. დროითი პერიოდის „შიგთავსი“ პერიოდის დასაწყისსა და დასასრულს შორისაა: En la tago ni vidas la helan sunon, kaj en la nokto ni vidas la palan lunon kaj la belajn stelojn. (დღისით ნათელ მზეს ვხედავთ, ღამით მკრთალ მთვარესა და ლამაზ ვარსკვლავებს.)
inter
მდებარეობა, რომლის მხარეებზეც ორი ან ორზე მეტი საგანი გვხვდებაj: Sur la kameno inter du potoj staras fera kaldrono. (ბუხარზე, ორ ქოთანს შორის, დგას რკინის ქვაბი) Ni vojaĝis inter Pekino kaj Ŝanhajo. (ჩვენ პეკინსა და შანჰაის შორის ვიმგზავრეთ) Estas granda diferenco inter li kaj mi. (მასსა და ჩემ შორის დიდი განსხვავებაა.)
არჩევანი (ორსა და მეტს შორის): Ni elektis inter Ĉina restoracio kaj Itala restoracio.(ჩინურსა და იტალიურ რესტორანს შორის ავირჩიეთ.)
ჯგუფისადმი მიკუთვნება: ჩემს მეგობრებში ბევრი სამხრეთამერიკელია.
არაზუსტი დროითი მნიშვნელობა რომელიმე ორს შორის: Estis inter la sepa kaj oka horoj vespere. (საღამოს შვიდსა და რვა საათს შორის იყო).
kontraŭ
იმის მდებარეობა, რისი წინა მხარეც სხვა რაიმესკენაა მიმართულია, განსკაუთრებით მისი წინა ნაწილისკენ. ამგვარად, ორ საგანს გარკვეული სივრცით გამოყოფილი ერთმანეთის საპირისპიროდ მიმართული თავისი წინა მხარეები აქვს: La reĝo sidis sur sia reĝa trono kontraŭ la enirejo de la domo. (მეფე თავის სამეფო ტახტზე იჯდა სახლის შემოსასვლელის პირისპირ.)
რაიმე, რისი მიმართულებითაც რამე მოძრაობს მისკენ მიმართული წინა მხარით: Ili promenis man-en-mane kontraŭ la leviĝanta suno. (ისინი ამომავალი მზისკენ ხელჩაკიდებულნი მისეირნობდნენ.)
მტრობა, წყრომა, ანტიპათია და მისთანანი: Mi ne devas agi kontraŭ mia konscienco. (ჩემი სინდისის წინააღმდეგ არ უნდა ვიმოქმედო.)
რაიმე, რასაც სანაცვლოდ გასცემენ ან იღებენ: Ili donas konsilojn kontraŭ kontanta pago. (მათ ნაღდი ფული ურჩიეს.)
post
უფრო გვიანი დრო: Post tri monatoj ili geedziĝos. (სამი თვის შემდეგ დაქორწინდებიან).
პოზიცია, რომელიც სხვას მოყვება: Ili staris en vico unu post la alia. (რიგში ერთმანეთის მიყოლებით იდგნენ.)
რაღაცის უკან: Ŝi aŭdis post si brueton. (მას უკნიდან მცირე ხმაური შემოესმა.) ამჟამად ასეთ შემთხვევებში ჩვეულებრივ malantaŭ იხმარება.
preter
ადგილი, სადაც ხდება მოქმედება. ჩვეულებრიც მოქმედება ამ ადგილიდან იწყება: Li pasis preter mi sen saluto. (გამარჯობის გარეშე ჩამიარა.)
sub
რაიმეზე დაბალი ადგილი, რაც პირდაპირ მის ზემოთაა. Sub მეტწილად „malsuper“-ს (ქვეშ) ნიშნავს. ამ დროს ის, რაც ქვემოთაა, ჩვეულებრივ ზემოთ არსებულს არ ეხება: Ĝi kuŝas sub la tablo. (იგი მაგიდის ქვეშ დევს.) ზოგჯერ sub ნიშნავს „malsur“-ს. მაშინ ქვემოთ არსებული საგანი ეხება მასზე მაღლა არსებულს: Sekaj folioj krakis sub liaj piedoj. (მის ფეხქვეშ მშრალი ფოთლები ტკაცუნებდა.)
რაიმეთი დაფარული ადგილი: Ŝi portas la libron sub la brako. (მას წიგნი მკლავის ქვეშ დააქვს).
super
იმაზე უფრო მაღალი დგილი, რაც მეტნაკლებად პირდაპირ მის ქვეშაა. ორ ადგილს შორის ჩვეულებრივ სივრცეა და ამგვარად, ხსენებული საგნები ერთმანეთს არ ეხებიან: Super ni briletas la steloj. (ჩვენ ზემოთ ვარსკვლავები ანათებენ) თუმცა ზოგჯერ შეხება მაინც გვხვდება, მაგრამ იმდენად უმნიშვნელო, რომ შეხებად არც კი განვიხილავთ: Super la tero sin trovas aero. (დედამიწის ზემოთ ჰაერია) მნიშვნელოვანი შეხების შემთხვევაში უნდა ვიხმაროთ sur.
დაფარვა სიმაღლის ან შეხების განურჩევლად: Ŝiaj longaj blondaj haroj pendis super ŝia nuko. (მისი გრძელი ქერა თმა კისერზე ეკიდა.)
sur
ადგილი რისიმე ზედაპირზე. ჩვეულებრივ, საუბარია დაჭერაზე, გამაგრებაზე, ფიქსირებაზე, შეხებით დაფარვასა ან სხვა მნიშვნელოვან შეხებაზე. Sur მეტწილად უჩვენებს ურთიერთშეხებით მდებარეობას შეხებულ ზედაპირზე უფრო მაღლა: sur la tero kuŝas ŝtono. (მიწაზე ქვა დევს.) მაგრამ sur-მა შესაძლოა აგრეთვე სიმაღლის განურჩევლად ზედაპირზე არსებული მდებარეობც უჩვენოს: Meze sur la muro pendis portreto. (კედლის შუაში პორტრეტი ეკიდა.)
tra
ადგილი, რომლის შიგნითაც ხდება მოქმედება. მოქმედება მის გარეთ იწყება, მასში შედის და მის უკიდურეს კიდემდე გრძელდება. მოქმედება შეიძლება ასევე ერთ უკიდურეს მხარეს დაიწყოს და მეორე მხარეს გაგრძელდეს, ასევე იგი შესაძლოა მოცემული ადგილიდან მოშორებით გაგრძელდეს ან ადგილზევე დარჩეს: Tra la fenestro la vaporo iras sur la korton. (ფანჯრიდან ორთქლი ეზოში გადის.) La akvo fluas tra tubo. (წყალი მილში მიედინება.) თუმცა ხშირად მოქმედება ხდება არა მკაცრად განსაზღვრული მიმართულებით ერთი მხრიდან მეორემდე, არამედ საგნის შიგნით ერთი ადგილიდან მეორე ადგილამდე: La soldatoj kondukis la arestitojn tra la stratoj. (ჯარისკაცებმა პატიმრები ქუჩებში ჩამოატარეს.)
დასაწყისიდან დასასრულამდე მთელი დროის მანძილზე: ისინი ზეიმობდნენ მთელი ღამე.
trans
მდებარეობა „-ის მეორე მხარეს“. Trans-ს (მიღმა, გადაღმა) ვხმარობთ, როდესაც მეორე მხარის მისაღწევად რაიმეს გადავლა გვჭირდება: Li loĝas trans la strato. (იგი ქუჩის გადაღმა ცხოვრობს.)
maltrans
მდებარეობა „-ის ამ მხარეს“. Maltrans პრაქტიკაში ძალზედ იშვიათად გვხვდება. უფრო ხშირია გამოთქმა ĉi-flanke de: Prefere restu maltrans la rivero. = Prefere restu ĉi-flanke de la rivero.

ხშირად კონკრეტული მიმართულებით გადაადგილების აღსანიშნად ადგილის წინდებულები მიმართულებითი N-დაბოლოების დართვით გამოიყენება.

ზემოთ დაბრუნება