17 否定 / 語法

Ne

要否定句子可使用 ne. Ne 否定它後面的部分. 通常 ne 放在謂詞前, 如果否定了謂語, 就否定了全句.

Mi ne dormas. - 我不睡.

不是說我睡. 我的睡完全被否定.
Al leono ne donu la manon. - 不要伸手向獅子.
La patro ne legas libron, sed li skribas leteron. - 父親不是在讀書, 而是他在寫信.

否定及於動詞 legas. 動詞 skribas 及它的全句仍維持有效.

子句中的否定只作用在子句內: Mi diris, ke mi ne venos. (我說, 我將不來.) 這否定只作用在子句的謂語 venos.

有時被否定的謂語是既知的: Ĉiu povu vidi, kiu el la vastigantoj plenumas sian promeson kaj kiu ne. 這否定作用在既知的動詞 plenumas: ...kaj kiu ne plenumas sian promeson.

Ne 也是回答詞.

否定也可用表列詞 NENI. NENI 詞足以否定謂語, 因而否定全句. NENI 詞的位置通常並不重要, 它都會否定全句:

La tempo pasinta jam neniam revenos; la tempon venontan neniu ankoraŭ konas. - 過去的時間確實永不再回; 未來的時間無人已然可知.

過去的時間不會再回來. 人們也不知未來的時間.
Mi neniel povas kompreni, kion vi parolas. - 我無法可以了解你所說的.

我不能了解.
La nokto estis tiel malluma, ke ni nenion povis vidi eĉ antaŭ nia nazo. - 夜是那麼暗, 我們什麼也看不到, 甚至自己的鼻子.

我們不能看到. 這否定只涉及 ke 子句. 主句的動詞 estis 則維持肯定.
Neniu radio al mi lumas, neniu varma aereto blovas sur min, neniu amiko min vizitas. - 沒有任何光線照向我, 沒有任何溫暖微風吹向我, 沒有任何朋友造訪我.

沒一絲光亮. 沒一毫氣流. 沒一位訪友.
Memoru, ke Esperanto estas nenies propraĵo. - 記住, 世界語是沒人的財產.

世界語不是任何人的財產.
Tian Regularon por nia Ligo mi nenial povus aprobi. - 我們聯盟的那種規章, 我沒有任何理由能夠批可.

無論任何理由我都無法批可它. Nenial 否定全句.

如果使用 NENI 詞, 又加上 ne, 則句子會變成肯定的. 這種雙重否定句並不可行, 除非用來表達非常特別的意義:

如果一個 NENI 詞清楚否定動詞, 而另個 NENI 詞也出現在句中, 則句子也會變成肯定的.

Mi ankoraŭ neniam gajnis nenion. = Neniam okazis tio, ke mi gajnis nenion. - 我仍然不是一項不贏. = 不曾發生的是, 我一項不贏.

我每次都贏得至少某一項.

但複數 NENI 詞在同一句中未必然造出肯定的意義. 往往它們只是互相強化, 而否定意味仍然存在:

Ni malutilon alportus al nia afero grandan, kaj utilon ni alportus al neniu nenian. - 我們或許給我們的偉大事業帶來阻難, 而且我們或許沒給任何人帶來任何用處.

我們或許未帶來用處.
Neniam, neniam, neniam li revenos. - 永不, 永不, 他將永不回來.

他不回來. 無關重要的是, 一個, 兩個, 三個, 甚至更多的 neniam (永不).

有時, 短詞 ne 出現在句中, 但它只否定句子的一部分, 謂語則維持不變. Ne 否定的是緊接在後的詞, 片語, 或更多; 要依文脈才能確定, 被否定的是什麼:

Ni faris la kontrakton ne skribe, sed parole. - 我們作成約定, 不是用寫的, 而是用說的.

我們確實作了約定, 但不是用寫的.
Ne ĉiu kreskaĵo estas manĝebla. - 不是所有植物都可以吃.

有些植物確實可以吃. 請比較:
Li estas homo ne kredinda. - 他是不可信任的人.

他確實是人.
En la animo ĉiuj privataj homoj kaj ĉiuj registaroj ne povas ne aprobi nian ideon. - 在靈魂裡, 所有私人和所有政府都不能否定我們的理念.

第一個 ne 作用於謂語 povas 而否定了全句. 第二個 ne 只作用於 aprobi (nian ideon). 整句的意義是: Ili ne povas rifuzi nian ideon. (他們不能拒絕我們的理念.) = Ili devas aprobi nian ideon. (他們必須認可我們的理念.)

NENI 詞通常會否定全句, 不論詞序如何, 但有時 NENI 詞也只適用於句子的一部分. 此時的文脈和詞序應該要有清楚的表示:

Mi decidis paroli jam plu nenion pli pri tiu ĉi temo. - 我已決定不再多說什麼關於這個主題的事.

那決定是現實的. 否定只作用於不定詞 paroli 及所有直接與它有關的片語.
Pli valoras faro nenia, ol faro malbona. = Faro, kiu ne okazis, ja valoras pli, almenaŭ kompare kun faro malbona. - 做錯不如不做. = 不曾發生的作為, 至少比壞的作為確實更有價值.

謂語 valoras 維持肯定.

當 ne 或 NENI 詞是組合詞的一部分時, 否定只及於該詞.

Sinjoro, vi estas neĝentila. - 先生, 你很無禮.

這句子說, 那先生具有某一特質, 即欠缺斯文. 這只稍異於: 你不斯文.
La pastro, kiu mortis antaŭ nelonge (aŭ antaŭ nelonga tempo), loĝis longe en nia urbo. - 那不久前死去的牧師, 曾有很長時間住在我們城裡.

該否定只涉及時間的長度.
Bedaŭrinde ili estas ne-Esperantistoj. - 可惜他們是非世界語者.

他們是不會世界語的那種人.
Neniofarado estas tre dolĉa okupo. - 無所事事是很甜美的工作.

什麼都不做的時候是很甜美的.

Nek 意思是 "也不". 在前面已經用了 ne 時, 用它來表示還有其他. 它有如 kaj 的變形, 且遵循和 kaj 相同的規則:

Li ne vidis min, nek aŭdis. = ...kaj ankaŭ ne aŭdis. - 他不看我, 也不聽. = ...而且也不聽
Mi ne renkontis lin, nek lian fraton. = ...kaj ankaŭ ne lian fraton. - 我沒遇見他, 也沒遇見他弟弟.
Nenia peno nek provo donos lakton de bovo. - 任何努力或嘗試都得不到公牛的奶水.

不要用 nek 放在 sen 後面的兩件事. 要用 kaj: Tiu virino ne foriru de ŝi sen konsolo kaj helpo. 而不是: ...sen konsolo nek helpo.

Nek 不等於 ne + 強調. 為了強調否定, 要用 eĉ 加上 ne. 不要說: Mi havas nek unu amikon. 要說: Mi havas eĉ ne unu amikon. 或: Mi ne havas eĉ unu amikon.