Kio estas tio? - Co to jest?

Pytające kio.

Kiu kuraĝas rajdi sur leono? - Kto ma odwagę jeździć na lwie?

Pytające kiu.

Kiel vi fartas? - Jak się masz?

Pytające kiel.

Fremdulo, diru, kiu kaj el kie vi estas. - Powiedz kim i skąd jesteś, cudzoziemcze.

Pytające kiu i kie.

La fera bastono, kiu kuŝis en la forno, estas nun brule varmega. - Żelazny pręt, który leży w piecu jest teraz ogniście gorący.

Względne kiu.

Kiam mi venis al li, li dormis. - Kiedy do niego przyszedłem, spał.

Względne kiam.

Li estas tiu, kies monon vi prenis. - On jest tym, którego pieniądze wziąłeś.

Względne kies.

Kia granda brulo! - Jaki wielki płomień!

Wykrzykujące kia.

Fi, kiel abomene! - Fuj, jak obrzydliwie!

Wykrzykujące kiel.

Kion mi vidas! - Co ja widzę!

Wykrzykujące (i pytające) kio.

Mi kondukos vin al ŝi, kie ajn ŝi estos trovebla! - Zabiorę cię do niej, gdziekolwiek ona się znajdzie!

Nie ma znaczenia, gdzie ona się znajdzie.

Kiu ajn ŝi estos, mi deziras al ŝi feliĉon! - Kimkolwiek będzie, życzę jej szczęścia.

Nie ważne kim ona będzie.

Ĉiam ajn vi estas bonvena ĉe mi. - Zawsze jesteś u mnie mile widziany.

Przyjdź zawsze kiedy masz ochotę.

Kial ŝi forlasis tiun lokon, en kiu ŝi havis ian ajn eblon, por ion ajn laborenspezi? - Dlaczego opuściła to miejsce, w którym miała jakąkolwiek okazję, by cokolwiek zarobić ?

Poza tym miejscem absolutnie nie ma takiej możliwości.

Nenion ajn mi diros. - Nic (nicże, niczegoż) nie powiedziałem.

Całkowicie nic.

Mi volas, ke tio, kion mi diris, estu vera. - Chcę, żeby to, co powiedziałem było prawdą.

To oznacza wcześniej powiedzianą rzecz.

Tio estas mia hejmo. - To mój dom.

To oznacza coś widzianego (być może wraz z wskazaniem palcem).

Li estas tiel dika, ke li ne povas trairi tra nia mallarĝa pordo. - Jest tak gruby, że nie może przejść przez nasze wąskie drzwi.

Tak wskazuje na późniejsze wyrażenie z że.

Kio estas, kio vin tiel afliktas? - Czym jest to, co ciebie tak martwi?

Tiel wskazuje na coś widzianego lub słyszanego.

Ŝi estis en tiu momento tre bela. - Ona jest bardzo piękna w tej chwili.

Tiu wskazuje na poprzednio wspomniany moment.

Tiu ĉi malfreŝa pano estas malmola, kiel ŝtono. - Ten nieświeży chleb jest (tak) twardy, jak kamień.

Tiu wskazuje na teraźniejszą rzecz (czerstwy chleb).

Ŝi ricevis ion por manĝi kaj por trinki. - Dostała coś do jedzenia i picia.

Nie powiedziano co dostała.

Venis iuj personoj, kiujn mi ne konas. - Przyszli jacyś ludzie, których (ja) nie znam.

Nie wiadomo, kim byli (ci) ludzie..

Ili iam revenos. - Oni kiedyś powrócą.

Punkt w czasie nie jest znany

Hodiaŭ estas ies tago de naskiĝo. - Dzisiaj są kogoś urodziny.

Nie powiedziano czyje są dziś urodziny.

Li faris ĉion per la dek fingroj de siaj manoj. - On zrobił wszystko dziesięcioma palcami swoich rąk.

Ĉio oznacza całość rzeczy, które zrobił.

Ĉiu homo amas sin mem. - Każdy człowiek kocha siebie samego.

Nie istnieje osoba, której to nie dotyczy.

Tiuj ĉi du amikoj promenas ĉiam duope. - Ci dwaj koledzy zawsze spacerują we dwoje.

Ĉiam pokazuję, że nie istnieje moment, w którym oni nie idą we dwoje.

Ĉie regis ĝojo. - Wszędzie panowała radość.

Nie istnieje miejsce, w którym radość by nie panowała.

La tempon venontan neniu ankoraŭ konas. - Przyszłego czasu nikt jeszcze nie zna.

Neniu oznacza, że nie istnieje osoba, która zna przyszły czas.

Mi neniel povas kompreni, kion vi parolas. - Nie mogę w żaden sposób zrozumieć, co mówisz.

Neniel oznacza, że nie ma sposobu, w jaki mógłbym cię zrozumieć.

Kiam mi ien veturas, mi neniam prenas kun mi multon da pakaĵo. - Kiedy gdzieś podróżuję, nigdy nie biorę ze sobą dużego bagażu.

Neniam oznacza, że nie ma razu, abym brał duży bagaż.

Kvinope ili sin ĵetis sur min, sed mi venkis ĉiujn kvin atakantojn. = ...mi venkis la tutan grupon. - W pięciu rzucili się na mnie, ale pokonałem wszystkich pięciu napastników. = ...pokonałem całą grupę.

Tutaj J jest konieczne, ponieważ wspomniana jest liczba pięć. Ale można też powiedzieć: ...mi venkis ĉiun el la kvin atakantoj. (pokonałem każdego z pięciu napastników) Ale wtedy nie mówimy o jednej walce przeciwko całej grupie, ale o pięciu mniej więcej oddzielnych walkach.

Post la kurado ĉiuj estis terure lacaj. - Po biegu wszyscy byli strasznie zmęczeni.

Jest mowa o całej grupie biegaczy. Można powiedzieć też: ...ĉiu estis terure laca. (każdy był strasznie zmęczeny)

Nun mi legas, vi legas kaj li legas; ni ĉiuj legas. - Teraz (ja) czytam, Ty czytasz i on czyta; my wszyscy czytamy.

Ni to słowo w liczbie mnogiej. Dlatego ĉiuj musi mieć J.

Ĉe la fenestro restis plu neniuj floroj. - Przy oknie nie stały już żadne kwiaty.

Wcześniej było tam wiele kwiatów.

Ŝi rakontis belan fabelon. Tio estis tre amuza. - Ona opowiedziała ładną bajkę(?). To było bardzo zabawne (sytuacja była zabawna).

Zabawne było to, że opowiedziała historię. Tio oznacza całe poprzednie zdanie.

Ŝi rakontis belan fabelon. Ĝi estis tre amuza. - Ona opowiedziała ładną bajkę(?). Ona (bajka) była bardzo zabawna.

Historia była zabawna. Ĝi oznacza część zdania la (bela) fabelo .

Kia estas via nomo? - Jak masz na imię? (Jakie jest Twoje imię?)

Lub: Kiu [el ĉiuj nomoj] estas via nomo? Lub częściej: Kio estas via nomo? Zamenhof używał też: Kiel estas via nomo? Najczęściej jednak mówi się: Kiel vi nomiĝas?

Restu ĉiam tia, kia vi estas! - Pozostań zawsze taki, jaki jesteś.

Tia wskazuje na kolejne zdanie z kia. Jeśli po tia nie następuje całe zdanie (z orzeczeniem), tylko część zdania, to wtedy nie używa się kia, ale porównawcze kiel: Li estas tia kiel mi.

Kia homo li estas? - Jakim człowiekiem on jest?

Pytający chce opis człowieka.

Kiu homo li estas? - Którym człowiekiem on jest?

Pytający chcę np. imię człowieka, aby poznać jego tożsamość.

Tia opinio estas tute erara. - Ta opinia jest całkowicie błędna.

Każda opinia tego rodzaju jest błęda.

Tiu opinio estas tute erara. - Ta opinia jest całkowicie błędna.

Omawiana opinia jest błędna. Inne podobne opinie mogą być prawidłowe.

Ni devas enloĝiĝi en iu hotelo. = ...en iu el la diversaj individuaj hoteloj, kiuj troviĝas ĉi tie. - Musimy zameldować się w jakimś hotelu. = ...w jednym z hotelów, które się tutaj znajdują.

Normalnie po prostu pomija się iu w takim zdaniu.

Kies gasto mi estas, ties feston mi festas. - Kogo gościem jestem, tego święto świętuję.

Ties nie jest często używane. Częściej używane są zaimki dzierżawcze (lia, ŝia, ĝia lub ilia).

La infano ludis kun sia pupo, kiam subite ties kapo frakasiĝis. - Dziecko bawiło się lalką, kiedy nagle roztrzaskała się jej głowa.

Ties pokazuje, że chodzi o głowę lalki. Gdyby była to głowa dziecka, to powiedzianoby ĝia kapo.

Kiu ĝojas pri ies malfeliĉo, tiu ne restos sen puno. = ...pri la malfeliĉo de iu persono... - Ten, kto cieszy się z cudzego nieszczęścia, nie zostanie bez kary. = ...o czyimś nieszczęściu...

Ies jest zwykle używane tylko mówiąc o jednej nieznanej osobie (nie kilku rzeczach lub osobach).

Tio estis la koro de riĉa fama viro, kies nomo estis sur ĉies lipoj. = ...sur la lipoj de ĉiuj personoj. - To było serce bogatego sławnego człowieka, którego imię było na ustach każdego. = ... na ustach każdej osoby.

Ĉies jest zwykle używane tylko mówiąc o ludziach, a nie rzeczach.

Memoru, ke Esperanto estas nenies propraĵo. - Pamiętaj, że Esperanto nie jest niczyją własnością.

Nenies jest zwykle używany tylko mówiąc o ludziach, a nie rzeczach.

Sed kiam tio okazis? - Ale kiedy to się stało?

Jeśli pyta się o dokładny czas, nie używa się kiam, ale formę pytającą do określania kolejności kioma.

Ŝi estis ja la plej bela knabino, kiun li iam vidis. - Była najpiękniejszą dziewczyną, jaką kiedykolwiek widział.

Iam reprezentuje jakiś czas w przeszłości.

La maljunulo fermos por ĉiam siajn okulojn. - Stary człowiek zamknie swoje oczy na zawsze.

Wyrażenie por ĉiam pokazuje, że konsekwencje pozostaną na zawsze. Zamknięcie oczu jest tylko chwilowe, ale konsekwencja zamknięcie oczu będzie wieczna.

Hodiaŭ estas bela frosta vetero, tial mi prenos miajn glitilojn kaj iros gliti. - Dziś jest piękna mroźna pogoda, dlatego wezmę moje łyżwy i pójdę pojeździć na łyżwach.

Zauważ różnicę pomiędzy tial i ĉar. Tial reprezentuje powód, ale ĉar wprowadza zdanie podrzędne, które pokazuje powód: Mi prenos miajn glitilojn kaj iros gliti, ĉar hodiaŭ estas bela frosta vetero.

Kiom mi vidas, vi havas nur unu filon. = Laŭ tio, kion mi vidas, vi havas... - O ile widzę, masz tylko jednego syna. = Z tego co widzę, masz...

Może masz więcej synów, ale nie widzę więcej.

Mi havas tiom multe, ke mi ne bezonas ŝpari! - Mam tak dużo, że nie muszę oszczędzać!

Często słówka kiom i tiom są używane w połączeniu z multe (lub multaj). Multe może być opuszczone, ale w pewnym stopniu podkreśla ono znaczenie. Można też użyć kiel multe, tiel multe, ale wtedy nie ma emfazy.

Ŝi aĉetis iom da butero. = ...kvanton da butero ne tre grandan sed tamen konsiderindan. - Kupiła trochę masła. = ...ilość masła jest niezbyt duża, ale nadal znaczna.

Teoretycznie iom powinno oznaczać „jakąś nieokreśloną ilość”, ale w praktyce prawie zawsze pokazuje niewielką kwotę. W rzeczywistości jego znaczenie jest jeszcze bardziej szczegółowe, mianowicie: „nie za dużo, ale wystarczająco, żeby mieć znaczenie”. Nie mylić z ​iom z malmulte: Li faris iom da eraroj. Nie popełnił wielu błędów, ale wystarczyło, aby go ganić. Li faris malmulte da eraroj. Błędów było tak mało, że należy go pochwalić.

Tie supre estingiĝis la ruĝaj koloroj, dum la suno iom post iom malaperis. - Tam na górze czerwone kolory przygasły, gdy słońce stopniowo znikało.

Wyrażenie iom post iom pokazuje, że następują małe, ledwie dostrzegalne zmiany.

— Kiom da benzino vi volas? — Mi volas ĉiom, kiom vi havas. = ...Mi volas la tutan kvanton da benzino, kiun vi havas. - — Ile chcesz benzyny? – Chcę wszystko, co masz. = ...Chcę całą ilość benzyny, który masz.

Znaczenie słowa ĉiom w praktyce często staje się bardzo podobne do znaczenia słówka ĉio, które jest używane znacznie częściej.