Ene de frazo povas troviĝi alia frazo, kiu rolas en la ĉeffrazo kiel frazparto. Tian malĉefan frazon oni nomas subfrazo. Subfrazoj plej ofte ne havas rolmontrilon. Subfrazo normale komenciĝas per enkonduka vorteto, subjunkcio:

• Ke estas la plej grava subjunkcio.

• Ĉu enkondukas demandajn subfrazojn.

• Tabelvortoj je KI enkondukas demandajn subfrazojn kaj rilatajn subfrazojn.

Aliaj subjunkcioj estas se, ĉar, dum, ĝis, kvankam, kvazaŭ, ol kaj apenaŭ.

Ke

La subjunkcio ke ne vere montras ian signifon. Ĝi nur montras la komencon de subfrazo, kiu ne havas alian subjunkcion. Ke-frazo povas roli en multaj diversaj frazroloj. La frazrolon oni povas evidentigi, se oni anstataŭigas la ke-frazon per la tabelvorto tio. Kelkfoje oni uzas la vorteton tio kaj ke-frazon kunlabore, precipe kiam necesas indiki la frazrolon de la ke-frazo per prepozicio.

Ke-frazoj kiel subjekto, objekto aŭ adjekto

Se la prepozicio estas pri, oni normale forlasas ĝin (kaj la helpan tio):

La prepozicion por oni normale metas rekte antaŭ ke-frazo sen helpa tio. La plenan esprimon por tio ke oni tre malofte uzas. Oni uzas ankaŭ anstataŭ rekte antaŭ ke, kaj kelkfoje malgraŭ, krom kaj sen:

Iafoje oni uzas simplan ke-frazon sen por anstataŭ por (tio) ke:

Nur por ke, malgraŭ ke, anstataŭ ke, krom ke kaj sen ke estas ĝenerale akceptitaj. Sed nur malkutimeco estas argumento kontraŭ frazoj kiel: Ni parolis, pri ke la prezoj ĉiam altiĝas. Oni argumentis, kontraŭ ke ili ekloĝu en la urbo. Li sukcesis eskapi, pro ke vi dormis. Tio okazis, antaŭ ke mi naskiĝis. Malkutimeco estas tamen forta argumento. Oni ne senbezone esprimu sin en maniero tiel nekutima, ke oni eble ne estas komprenata. Prefere oni do uzu helpan tio: pri tio ke, kontraŭ tio ke k.t.p. Anstataŭ antaŭ (tio) ke kaj post (tio) ke oni uzas antaŭ ol kaj post kiam. Anstataŭ pro ke oni uzu pro tio ke, tial ke aŭ ĉar.

Ke-frazoj kiel suplemento

Ofte ke-frazo rolas kiel suplemento, kiu klarigas la signifon de vorto.

Ke-frazo kiel predikativo

Ke-frazo povas esti predikativa priskribo de substantiva frazparto:

Forlaso de ke

Kelkfoje oni forlasas ke antaŭ subfrazo, sed preskaŭ nur en nerekta parolo:

Demandaj subfrazoj

Se subfrazo estas demando, ĝi komenciĝas per ĉu aŭ per KI-vorto. Demandaj subfrazoj povas roli en la samaj frazroloj kiel ke-frazoj.

En iuj lingvoj oni uzas en subfrazoj la saman vorton por ĉu kaj por se. En Esperanto oni devas distingi. Ĉu montras demandon. Se montras kondiĉon. La signifodiferenco estas tre granda:

Rilataj subfrazoj

Tabelvortoj je KI ankaŭ enkondukas subfrazojn sen demanda signifo. Ofte tia KI-vorto iel reprezentas aferon, kiu troviĝas ankaŭ en la ĉeffrazo. Tiajn KI-vortojn oni nomas rilataj, ĉar ili montras rilaton inter la subfrazo kaj la ĉeffrazo.

Rilata kiu

Ofte estas malfacile disigi rilatan kiu-frazon de la ĉeffrazo, ĉar la signifo dependas de ambaŭ frazoj kune:

Multaj ne metas komojn antaŭ kaj post kiu-frazoj, kiuj estas necesaj por la signifo de la tuta frazo. Pri tio tamen ne ekzistas reguloj. Oni povas ĉiam meti komojn.

Rilata kiu-frazo normale staras tuj post la koncerna vorto, sed iafoje en alia pozicio, ekz. en la komenco de la tuta frazo. Tiam la priskribata vorto estas ĉiam tiu aŭ havas tiu antaŭ si:

Iafoje unu ĉefvorto havas pli ol unu rilatan kiu-frazon kiel epiteton. Normale oni por klareco almetas konjunkcion, ekz. kaj aŭ sed: Hieraŭ mi vidis viron, kiu promenis sur la strato, kaj kiu portis grandan valizon. Ambaŭ kiu-frazoj rilatas al la vorto viron. Se estas pli ol du rilataj kiu-frazoj, sufiĉas meti kunligilon antaŭ la lasta kiu-frazo: Jen estas afero, kiu estas tre utila, kiu helpos vin en multaj okazoj, kaj kiun vi tre zorge gardu. Ĉiuj tri kiu-frazoj estas epiteto de la vorto afero.

Iafoje rilata kiu-frazo estas tre malforte ligita al la vorto, kies epiteto ĝi estas. Tia kiu-frazo simple daŭrigas la rakontadon. Oni same bone povus uzi apartan ĉeffrazon. Plurakonta kiu-frazo ĉiam staras en la fino de la ĉeffrazo:

Rilata kio

Rilata kio povas esti uzata kiel subjunkcio simile al rilata kiu. Oni uzas rilatan kio anstataŭ rilata kiu, se la subfrazo estas epiteto de tabelvorto je O:

Ofte la priskribata tabelvorto estas subkomprenata:

Oni uzas rilatan kio anstataŭ kiu, se la subfrazo estas epiteto de substantiveca adjektivo kun tre ĝenerala signifo. Oni povus diri, ke la vorto io estas subkomprenata post la adjektivo. Sed efektive oni neniam uzas tian plenan esprimon kun io:

Se oni ja enmetas substantivon, ekz. afero, oni devas ĉiam uzi rilatan kiu: La sola afero, kiun mi deziras... La unua afero, kiu okazis... Okazis la plej bona afero, kiun oni povus imagi.

Se la signifo de substantiveca adjektivo estas malpli abstrakta, kaj oni subkomprenas ian veran substantivon, tiam oni uzu kiu:

Oni uzas rilatan kio anstataŭ kiu ankaŭ por priskribi tutan frazon. Tiam kio reprezentas la ideon de la tuta frazo:

Emfazaj frazturnoj kun rilata kiu aŭ kio

Ekzistas speciala emfaza frazturno, en kiu oni uzas prezenton per la verbo esti plus rilatan subfrazon kun kiu aŭ kio:

Ofte oni povas emfazi pli facile per la vortordo: Pri ĉi tiaj aferoj decidas li. Makaroniojn ni manĝas.

Rilata kies

Rilata kies plej ofte montras posedon aŭ apartenon:

Rilata kies ankaŭ povas montri la sencan objekton aŭ subjekton de aga substantivo:

En iuj lingvoj ekzistas vorto, kiu similas al kies, sed kiu havas pli da signifoj. La Esperanta kies povas signifi nur de kiu, kaj nur kiam temas pri posedo/aparteno, senca objekto aŭ senca subjekto. Kies ne povas signifi el kiu, al kiu, pri kiu aŭ simile: Venis grupo de junuloj, el kiuj du estis miaj filoj. Ne eblas: ...junuloj, kies du estis miaj filoj. Memstarigita frazo estas: Du el la junuloj estis miaj filoj. Temas pri apartigo de individuoj el grupo. Oni devas diri el la junuloj, ne de la junuloj. Tial kies ne eblas. Nia asocio, al kiu ne apartenas tiuj personoj, ne havas ian ajn respondecon pri iliaj agoj. Ne eblas: Nia asocio, kies ne apartenas... La memstara frazo estas: Tiuj personoj ne apartenas al nia asocio. Oni neniam diras aparteni de. Ne eblas do uzi kies.

Rilata kiam

Rilata kiam povas enkonduki tempan subfrazon. Tia subfrazo povas rilati al tempa esprimo en la ĉeffrazo aŭ al subkomprenata tiam:

Rilata kiam-frazo povas havi tempan prepozicion antaŭ si. La prepozicio montras la rolon de la tuta kiam-frazo, ne de la vorto kiam:

Se oni enmetas tiam en tiajn frazojn, la prepozicio staru antaŭ tiam: Adam vivis, post tiam, kiam naskiĝis al li Set, 800 jarojn.

Ĉe demanda kiam estas alie. Prepozicio antaŭ demanda kiam montras la rolon de kiam, ne de la tuta demanda frazo: Ŝi demandis, ĝis kiam mi restos hejme. = Ŝi demandis, ĝis kiu tempo mi restos hejme.

Rilata kie

Rilata kie povas enkonduki lokan subfrazon. Tia subfrazo povas rilati al loka esprimo en la ĉeffrazo aŭ al subkomprenata tie:

Anstataŭ rilata kie oni povas ofte uzi en kiu(j), ĉe kiu(j), sur kio aŭ simile, precipe se la subfrazo estas epiteto de substantivo, kiu ne rolas kiel loka adjekto en la ĉeffrazo. Sed kie estas ofte pli eleganta:

Rilata kia

Rilata kia povas enkonduki ecan subfrazon. Rilata kia-frazo povas rilati al tia, tiaspeca aŭ tiuspeca en la ĉeffrazo:

Se rilata KI-frazo rilatas al substantivo kun tia, oni povas ankaŭ uzi rilatan kiu: Vi havas plenan rajton uzi la monon en tia maniero, kiu ŝajnas al Vi la plej bona.

Rilata kiu montras certan individuon, dum rilata kia montras specon:

Sed en tiuj ĉi ekzemploj jam tiun kaj tian sufiĉe klare montras la distingon inter individuo kaj speco. Oni povas do uzi kiu en ambaŭ subfrazoj. Pli ofte oni preferas kiu, sed kia pli akcentas, ke temas pri speco.

Uzu rilatan kia nur antaŭ frazo kun verbo. Antaŭ sola frazparto, aŭ grupo de frazpartoj sen verbo, oni uzu komparan kiel: Li vizitis (tiajn) urbojn kiel Parizo. Ne diru: ...urbojn kia Parizo.

Rilata kiel

Rilata kiel povas enkonduki manieran aŭ gradan subfrazon. Rilata kiel-frazo rilatas al tiel en la ĉeffrazo, sed ofte tiel estas forlasita:

Rilata kiel-frazo iafoje priskribas tutan frazon. Tiam kiel reprezentas la ideon de la tuta frazo, simile al rilata kio: Ŝia beleco, kiel oni diris, estas la deloga beleco de la malbono. = Ŝia beleco estas la deloga beleco de la malbono. + Tiel oni diris. = Oni diris, ke ŝia beleco estas...

Rilata kiom

Rilata kiom povas enkonduki kvantan aŭ mezuran subfrazon. Rilata kiom-frazo rilatas al tiom en la ĉeffrazo, sed ofte tiom estas forlasita:

Subfrazo kun rilata kiom ofte montras ian limigon:

Rilata kial

Ankaŭ kial estas uzata kiel rilata vorto, sed nur kiel suplemento de substantivoj kiel kaŭzo aŭ motivo, kaj eĉ tiam nur tre malofte:

Oni do ne uzas frazojn kiel: Ili foriris tial, kial mi foriris. Sed oni diras: Ili foriris pro la sama kaŭzo, kial mi foriris. Aŭ pli ofte: ...pro la sama kaŭzo, pro kiu mi foriris.

Por reprezenti tutan frazon, kiu montras kialon, oni povas uzi pro kio: Mi ne ricevis vian leteron, pro kio mi ne respondis. Oni ankaŭ povas renversi la frazokonstruon, uzante ĉar: Ĉar mi ne ricevis vian leteron, mi ne respondis.

Rilata kial-frazo ne montras mem kaŭzon aŭ motivon. La kaŭzon montras la vorto, al kiu la kial-frazo rilatas, kaj la vorteto kial reprezentas tiun kaŭzon en la subfrazo. Por enkonduki subfrazon, kiu mem montras kaŭzon aŭ motivon, oni uzas precipe ĉar: Ili foriris, ĉar mi foriris. (Mia foriro estas la kaŭzo de ilia foriro.)

Forlaso de TI-vorto

Rilata KI-vorto ofte rilatas al samspeca TI-vorto en la ĉeffrazo. Ofte oni povas subkompreni la TI-vorton sen ŝanĝi la signifon. Ne ekzistas absolutaj reguloj, kiam oni povas forlasi TI-vorton. Plej grava estas la klareco: Se la frazo fariĝas tro malklara, oni ne forlasu la TI-vorton. La rilata KI-vorto kaj la responda TI-vorto devas normale havi la saman formon: Ili estu de la sama tabelvorta grupo (tiu — kiu, tio — kio, tiel — kiel k.t.p.), kaj ili havu la saman rolmontrilon, aŭ ili estu ambaŭ sen rolmontrilo.

Oni normale ne ellasas solan tiun aŭ tiujn: Mi finfine provis tiujn, kiujn vi tiom laŭdis. Ne diru: Mi finfine provis, kiujn vi tiom laŭdis.

Se tiu staras antaŭ substantivo kiel difinilo de ĝi, oni ne povas forlasi tiu sen ŝanĝi la signifon. Sed oni ofte povas ŝanĝi tiu al la sen grava signifoŝanĝo: Li ankoraŭ ne redonis tiun libron, kiun li pruntis de mi. → Li ankoraŭ ne redonis la libron, kiun li pruntis de mi. Se oni dirus: Li ankoraŭ ne redonis libron, kiun..., temus pri unu el tiuj libroj, kiun li pruntis de mi. La signifo ŝanĝiĝus.

Se tio kaj kio havas prepozicion, oni prefere ne ellasu tio: Marta renkontiĝis kun tio, kun kio renkontiĝas milionoj da homoj. Ne: Marta renkontiĝis, kun kio renkontiĝas...

Se rilata kiam-frazo rilatas al tiam, oni plej ofte forlasas tiam. Oni retenas tiam nur se oni volas emfazi: Kiam oni estas riĉa, [tiam] oni havas multajn amikojn.

Anstataŭ post tiam kiam, de tiam kiam k.t.p., oni normale uzas nur post kiam, de kiam k.t.p. Oni do forlasas tiam, sed konservas la prepozicion. En tiaj okazoj la prepozicio rilatas ne al la vorto kiam, sed al la tuta kiam-frazo: Post tiam, kiam ŝi estis mallongan tempon en la arbaro, fariĝis nokto. → Post kiam ŝi estis mallongan tempon en la arbaro, fariĝis nokto.

Anstataŭ ĝis (tiam) kiam oni diru simple ĝis. Oni ankaŭ ne uzu dum (tiam) kiam, sed simple dum. Ĝis kaj dum estas mem subjunkcioj, kaj tute ne bezonas helpon de kiam. Anstataŭ antaŭ tiam kiam oni normale uzas antaŭ ol.

Se rilata kie-frazo rilatas al sola tie, oni ofte forlasas tie, sed oni povas konservi tie por emfazo: Kie estas pano, [tie] ne mankas panpecetoj.

Rilata kia-frazo ĉiam rilatas al tia en la ĉeffrazo. Plej ofte oni konservas tia, sed se la frazo restas klara, oni povas ĝin ellasi: Li havas [tian] kapon, kian vi ne trovos en la tuta mondo.

Rilata kiel-frazo ĉiam rilatas al tiel en la ĉeffrazo, sed ofte oni povas subkompreni tiel: Ne vivu [tiel] kiel vi volas, vivu [tiel] kiel vi povas.

Rilata kiom-frazo ĉiam rilatas al tiom en la ĉeffrazo, sed ofte oni povas subkompreni tiom: Da pulvo ni havas [tiom] kiom vi volas.

Rilata kies-frazo treege malofte rilatas al ties en la ĉeffrazo. Kiam tiel tamen iafoje estas, oni apenaŭ povas forlasi ties: Kies ĝi estas, ties ĝi restu.

Rilata kial-frazo neniam rilatas al tial en la ĉeffrazo.

Ellaso de TI-vorto normale ne eblas, kiam la TI-vorto kaj la rilata KI-vorto havas malsamajn rolmontrilojn, aŭ kiam unu el ili havas kaj la alia ne havas rolmontrilon:

En kelkaj lingvoj eblas iafoje forlasi rilatan KI-vorton. Tio ne eblas en Esperanto. Ne diru: La viro, mi vidis, portis valizon. Diru: La viro, kiun mi vidis, portis valizon. Ne diru: Nun estas la horo, ŝi normale alvenas. Diru: Nun estas la horo, kiam ŝi normale alvenas.

En iuj lingvoj oni povas iafoje forlasi la rilatan KI-vorton, sed konservi eventualan prepozicion, kiu tiam staras sola ie en la subfrazo (eĉ en la fino). Tio estas absolute neebla en Esperanto. Prepozicio devas stari antaŭ tiu frazparto, kies rolon ĝi montras. Ne diru: Mi vidis tiun knabinon, vi parolis pri. Nepre diru: Mi vidis tiun knabinon, pri kiu vi parolis.

Se

Se = "sub la kondiĉo ke, kun la supozo ke, en la okazo ke". Se enkondukas subfrazon, kiu montras kondiĉon, supozon aŭ okazon:

Kiam se-frazo troviĝas frazkomence, oni ofte uzas tiam en la ĉeffrazo por helpi al klareco. Tiam reprezentas la ideon de la se-frazo. Oni povas ankaŭ uzi tiuokaze, tiaokaze aŭ simile: Se ĉiu balaos antaŭ sia pordo, tiam en la tuta urbo estos ordo.

Iafoje tio en la ĉeffrazo reprezentas la ideon de antaŭa se-frazo: Se ŝi havas multe da mono, tio ne nepre signifas, ke ŝi estas feliĉa. = Se ŝi havas multe da mono, la fakto, ke ŝi havas multe da mono, ne nepre signifas...

Se estas uzata ankaŭ en ĉeffrazo por esprimi fortan deziron, kiu verŝajne estas nerealigebla. La verbo havas ĉiam US-formon en tia frazo: Ho, se mi estus sola! Se mi ne havus infanon! = Mi deziregas, ke mi estu sola, ke mi ne havu infanon (sed tio ne eblas). Oni povas diri, ke vera ĉeffrazo estas subkomprenata: Ho, se mi estus sola, tiam mi estus feliĉa! Oni povas uzi nur en deziraj se-frazoj por fortigi la deziran signifon: Ho, se mi nur estus sola! Ho, se mi nur povus esti tiu feliĉulo!

Ĉar

Ĉar = "pro tio ke". Ĉar enkondukas subfrazon, kiu montras kaŭzon aŭ motivon:

Se ĉar-frazo troviĝas frazkomence, oni ofte uzas tial en la ĉeffrazo. Tial reprezentas la ideon de la ĉar-frazo: Ĉar la aŭtoro de la lingvo Esperanto tuj en la komenco rifuzis unu fojon por ĉiam ĉiujn personajn rajtojn kaj privilegiojn rilate tiun lingvon, tial Esperanto estas "nenies propraĵo". En la fino de la longa ĉar-frazo oni eble forgesis, ke ĝi komenciĝis per ĉar. Tial enkondukas la sekvon de la kaŭzo, kaj memorigas, ke temas pri kaŭzo. Kelkfoje oni uzas tial rekte antaŭ ĉar por emfazi: Mi petas tion ĉi tial, ĉar mi scias la inklinon de la plimulto da homoj. Post tial oni uzas tamen normale ke-frazon. Tial ke = pro tio ke = ĉar: Tio ĉi estas nur tial, ke la ideo mem de lingvo "tutmonda" estas tiel alta kaj alloga. La varianton pro tio ĉar oni tamen ne uzu.

Dum

Dum enkondukas tempan subfrazon. Dum-frazo montras ion, kio daŭras samtempe kun la ĉeffrazo. Oni uzas dum, se kaj la subfrazo kaj la ĉeffrazo estas pli-malpli daŭraj, kaj daŭras dum pli-malpli la sama tempo:

Ofte dum-frazo montras ion, kio kontrastas al la ĉeffrazo. Tiam la tempodaŭra signifo povas malfortiĝi kaj iafoje preskaŭ malaperi:

Dum estis komence nur subjunkcio. Poste dum fariĝis ankaŭ prepozicio: Dum la manĝado venas apetito.

Se ne ambaŭ agoj estas daŭraj, aŭ se oni ne volas aparte montri daŭrecon, oni uzas rilatan kiam. Tiam la du agoj eble estas samtempaj nur momente: Kiam mi venis al li, li dormis. Kiam oni estas riĉa, oni havas multajn amikojn. Dum kaj kiam montras malsamajn nuancojn. Oni do ne uzu ambaŭ samtempe. Ne diru: Tio okazis, dum kiam mi loĝis en Romo. Diru ...dum mi loĝis en Romo, se temas pri longedaŭra okazado. Diru ...kiam mi loĝis en Romo, se estis mallongedaŭra okazaĵo, aŭ se la daŭreco ne gravas.

Ĝis

Ĝis enkondukas subfrazon, kiu montras la tempan finpunkton de la ĉeffrazo. Kiam la ago de la ĝis-frazo komenciĝas, la ago de la ĉeffrazo finiĝas:

Ĝis-frazo ĉiam montru ion pli-malpli momentan. Ne diru: Mi restis, ĝis li dormis. Diru: Mi restis, ĝis li ekdormis. Aŭ: Mi restis, ĝis mi vidis, ke li dormas. Aŭ simile.

En tempa subfrazo estas superflue, eĉ evitinde, aldoni kiam post ĝis. Ne diru: Mi daŭrigos demandadi, ĝis kiam vi respondos. Diru simple: Mi daŭrigos demandadi, ĝis vi respondos. Ĝis estas mem subjunkcio, kaj ne bezonas helpon de kiam. Sed se temas pri demanda subfrazo, ĝis kiam estas tute normala: Mi demandis, ĝis kiam ili restos tie.

Povas ŝajni strange, ke oni uzu ĝis kiam nur ĉe demandoj. La klarigo estas, ke nedemanda ĝis kiam estas tute alia frazkonstruo ol demanda ĝis kiam. La simileco estas nur ŝajna. Antaŭ nedemanda subfrazo ĝis rilatas al la tuta subfrazo: Mi daŭrigos demandadi, ĝis kiam vi respondos. = Mi daŭrigos demandadi ĝis la tempo de via respondo. En demanda subfrazo tamen ĝis rilatas nur al kiam: {5} = {6} Ĉe ĉi tia demanda subfrazo, kaj ĝis kaj kiam estas nepre bezonataj por la signifo. Ĉe tempa ĝis-frazo kiam estas tamen tute superflua. Aldono de tia superflua kiam povus iafoje eĉ kredigi, ke temas pri demando, kvankam tiel tute ne estas.

Iuj erare aldonas ne en ĝis-frazo (pro nacilingva influo), kio donas tute malĝustan sencon. Oni diras ekz.: Mi rifuzos kredi al viaj vortoj, ĝis vi ne donos pruvojn. La intencita senco estas, ke la ago "rifuzi kredi al viaj vortoj" ĉesos en la momento, kiam pruvoj ja estos donitaj. Oni do devas diri: Mi rifuzos kredi al viaj vortoj, ĝis vi donos pruvojn. Se oni uzas dum anstataŭ ĝis, oni tamen uzu ne: Mi rifuzos kredi al viaj vortoj, dum vi ne donos pruvojn. La ago "rifuzi kredi al viaj vortoj" daŭros dum tiu tempo, kiam vi ne donos pruvojn (ĝis la momento, kiam vi ja donos pruvojn).

Ĝis estas dekomence ne nur subjunkcio, sed ankaŭ prepozicio: Post la vespermanĝo niaj fratoj eliris kun la gastoj el sia domo kaj akompanis ilin ĝis ilia domo.

Kvankam

Kvankam enkondukas subfrazon, kiu montras nesufiĉan kaŭzon aŭ nesufiĉan malhelpaĵon. Kvankam-frazo montras ion, kio ne sukcesas malhelpi la ĉeffrazan ideon:

Se kvankam-frazo staras komence, oni ofte por klareco uzas tamen en la ĉeffrazo:

Neniam uzu sed (nek kaj) por helpi kvankam-frazon. Ne diru: Kvankam mi ne volis tion, sed mi faris. Diru: Kvankam mi ne volis tion, mi tamen faris. Aŭ: Mi ne volis tion, sed mi tamen faris.

Kvankam tre similas al malgraŭ. La diferenco estas, ke kvankam enkondukas subfrazon, dum malgraŭ estas prepozicio, kiu staras antaŭ substantiva frazparto: Ili rifuzis helpi, kvankam mi petegis. = Ili rifuzis helpi malgraŭ mia petego.

Sed ankaŭ malgraŭ povas enkonduki subfrazon kun helpo de ke aŭ tio ke: Ili rifuzis helpi malgraŭ (tio), ke mi petegis. La esprimo malgraŭ (tio) ke estas malpli kutima, kaj tial pli emfaza ol kvankam. Ekzistas ankaŭ la eĉ pli forta esprimo spite ke, kiu montras intencan kontraŭstaron: Ili rifuzis spite ke mi petegis. Ankaŭ eĉ + se povas iafoje havi similan signifon. Eĉ + se montras, ke estus surprize, se la afero ne povus malhelpi: Ili rifuzus, eĉ se mi petegus.

Kvazaŭ

Kvazaŭ = "tiel kiel estus se". Kvazaŭ povas enkonduki subfrazon, kiu montras fantazian komparon:

En tiaj kvazaŭ-frazoj oni uzu normale kondicionalon. Sed, se kvazaŭ-frazo iel redonas ies penson, tiam oni plej ofte uzu indikativon. Tiam temas pri nerekta parolo, en kiu oni ĉiam uzu la verboformon de la iama penso aŭ diro: Ŝi havis la senton, kvazaŭ tio estas ŝia arbo.

Kvazaŭ ofte rolas kiel adverbeca vorteto (kiu tute ne enkondukas subfrazon). Tiam oni normale uzas nur indikativon: Ili vidas en mi personon, kiu kvazaŭ ludas la rolon de ia reĝo.

Ol

Ol povas enkonduki tempan subfrazon, se antaŭ tiu subfrazo estas la vorto antaŭ:

Ol plej ofte montras komparojn kunlabore kun pli aŭ alia. Ankaŭ en antaŭ ol temas pri komparo. Oni komparas du tempojn. Unu el tiuj tempoj estas pli frua, do antaŭa. Logike oni povus ankaŭ uzi antaŭ kiam, same kiel oni uzas post kiam. Alternative oni povus same logike uzi post ol anstataŭ post kiam. Sed jam delonge estas kutimo uzi antaŭ ol kaj post kiam. Ambaŭ estas logikaj. Logikaj estus ankaŭ antaŭ ke (= antaŭ tio ke), kaj post ke (= post tio ke), sed tiuj esprimoj ne estas praktike uzataj. Estas rekomendinde uzi antaŭ ol kaj post kiam, ĉar ili estas plej facile komprenataj ĝuste pro sia kutimeco.

Se la ĉeffrazo kaj la subfrazo havas la saman subjekton, oni povas anstataŭ subfrazo uzi antaŭ ol + infinitivon: Oni devas iri longan distancon, antaŭ ol veni al la rivero.

Apenaŭ

Apenaŭ plej ofte estas adverbeca vorteto, sed ĝi ankaŭ povas esti subjunkcio de tempa subfrazo. Tiam apenaŭ signifas "tuj post kiam" aŭ "preskaŭ samtempe kiam". Tiaj apenaŭ-frazoj staras ĉiam antaŭ la ĉeffrazo:

Alternative oni povas uzi apenaŭ kiel adverbecan vorteton en ĉeffrazo: Apenaŭ ŝi ektuŝis ŝian brakon, kiam el la buŝo... La frazo kiam el la buŝo... estas nun tempa subfrazo.