27 词序 / 语法

在世界语中，词序的主要规则是可理解性。词的摆放依据意思清楚的顺序。各种词尾，特别是 N，使很大的自由度成为可能，但是，自由度并不是绝对的。

为了意思清楚起见，许多副词性小品词通常最好就位于它们与之相关联的事物前，例如 ankaŭ, eĉ, tre, nur。Ne 也要位于它所否定的事物前。

介词始终要位于其作用由它表示的事物前。

连词要位于由它将其连接到某事物上的那个事物前。

Ajn 紧跟在由它加以细微变化的表解词后。

句成分的顺序

句成分的基本顺序遵循以下模式：

主语 — 谓语 — 宾语 — 其他句成分。

Ili — sidas — sur la sofo.
主语 — 谓语 — 地点状语。
La hundo — ĉasas — katon.
主语 — 谓语 — 宾语。
Karlo — manĝas — rizon — per manĝbastonetoj.
主语 — 谓语 —宾语 — 工具状语。
La virino — estas — arkitekto.
主语 — 谓语 — 主语的表语。
Ĉiuj — opinias — lin — stranga.
主语 — 谓语 — 宾语 — 宾语的表语。

如果使用其他词序，并不会改变基本意义，而只会产生不同的强调。然而，表语却不可能总是自由改变词序，因为表语常常没有作用标志。在 leono estas besto [狮子是动物](真理) 和 besto estas leono [动物是狮子] (谬论，因为还有其他动物) 两句之间存在着差异。在 lernanto fariĝis instruisto [学生变成了老师] 这样的句子中，词序是非常重要的，因为 instruisto fariĝis lernanto [老师变成了学生] 完全是另一回事。然而，在许多带表语的现实句子当中，上下文却消除了误解的可能，即便使用了非惯用的词序。但是，instruisto lernanto fariĝas 这样的句子几乎是不可理解的，因而应该避免。

前置

习惯上不出现在句首的句成分，可以通过将其放在句首的方式来加以强调：

Terure gajaj ŝajnis al ili iliaj propraj ŝercoj. - 他们以为自己的说笑愉悦得很。

正常的词序是：Iliaj propraj ŝercoj ŝajnis al ili terure gajaj.
La sonorilon mi volas kaj devas trovi! - 这口钟我必须要找到！

正常的词序是：Mi volas kaj devas trovi la sonorilon.

其中心词为 KI 首词的句成分，通常位于其所在主句或从句的开头。因此，这种位置对于 KI 首词来说，并不是特别强调的。然而，在 KI 首词前可以有介词，表示其句作用:

Kion vi volas? - 你想要什么?
Mi volas tion, kion vi volas. - 我想要你要的东西。
De kio tio ĉi venas, mia filino? - 我的女儿，这 (东西) 起源于什么?
Mi ankaŭ ne scias, per kio oni povas klarigi tiun fakton. - 我也不知道用什么可以解释那个事实。
Ŝi ne sciis, en kiu flanko oni devas serĉi butiketon kun manĝeblaĵoj. - 她不知道要在 (街的) 哪一边寻找食品铺。

原则上与 KI 首词搭配的其他词也可以位于其前，但是，一般不倾向在 KI 首词前用介词以外的任何词：

Tuj kiam la suno leviĝis, la cignoj kun Elizo forflugis de la insuleto. - 太阳一出来的时候，天鹅们就带着艾丽莎从这小岛上飞走了。
Sume kiom mi ŝuldas? - 我一共欠多少 (钱)？

Sume 可以放在句中的其他位置。
Kune kun kiu vi venis? - 你和谁一起来的？

通常省略 kune。

连词 kaj, aŭ, 和 sed 可以毫无问题地出现在 KI 首词前，因为此类小品词并不真正属于后续的句子，而只是将它连接到前面的句子上去：Dum la trarigardado mi trovis diversajn esprimojn, kiuj siatempe ŝajnis al mi bonaj, sed kiuj nun al mi ne plaĉas kaj kiujn mi volonte ŝanĝus. [在浏览过程中，我发现各种说法，当时我认为它们很好，但是现在我不喜欢它们了，并且很乐意改变它们。]

有时，可以将真正属于从句的句成分放在全句的开头。这会由于词序的非习惯性而产生非常强烈的强调：

Tiun laboron mi diris, ke mi faros. = Mi diris, ke mi faros tiun laboron. - 我说过，那项工作我将要去做。

句成分 tiun laboron 是 faros 的宾语，完全属于 ke 从句。然而，为了强调而位于全句的开头了。
En salono Zamenhof mi pensas, ke okazas nun la solena inaŭguro. = Mi pensas, ke okazas nun en salono Zamenhof la solena inaŭguro. - 我想，在柴门霍夫厅现正在召开庄严的开幕式。

地点状语不表示 “想” 的地点，因为它真正属于从句。

被前置的词究竟属于句子的哪一部分，常常会引起混淆。很多情况下，它们可能像是属于主句动词，因为它们的确距离它更近。如果想要强调的句成分在其从句中充当主语，就一定不能将其移走，因为主语必须和其谓语在一起。这句话因而是完全不可能的：Tiu laboro mi pensas, ke estas malfacila. 必须说：Mi pensas, ke tiu laboro estas malfacila. [我认为那项工作很困难。]

有时，如果意思允许，可以通过使用前置的 pri 状语来强调从句中的句成分。想要强调的句成分，以代词或表解词的形式留在从句中的原处，而以 pri 状语的形式放在全句的开头。被强调的事物因而两次出现，一次是作为 pri 状语出现在主句中，一次是用代词以其真正的句作用出现在从句中：

Pri tiu laboro mi diris, ke mi faros ĝin. = Mi diris, ke mi faros tiun laboron. - 关于那项工作，我说过我将去做 (它)。
Pri tiu laboro mi pensas, ke ĝi estas malfacila. - 关于那项工作，我认为 (它) 很困难。
Pri talento mi neniam aŭdis, ke vi ian havas. = Mi neniam aŭdis, ke vi havas ian talenton. - 关于才能，我从未听说过你有 (某种)。

有时，当需要将 KI 首词放在句首，而根据意思该 KI 首词却属于从句时，结果可能变得非常难以理解。幸好此种问题在实践中很少出现：

Vi konsilas, ke ni respondu ion al ĉi tiu popolo. → Kion vi konsilas, ke ni respondu al ĉi tiu popolo? - 你们出主意，我们好回复这些人。→ 你们给我 (们) 出个什么主意，我 (们) 好回复他们。

Kion 是谓语 respondu 的宾语，尽管它更靠近 konsilas。然而，句子听上去相当自然，因为 kion 也可能与主句动词 konsilas 相关联。
Petro diris, ke lia amiko nomiĝas Karlo. → Kiel Petro diris, ke lia amiko nomiĝas? - 彼得说他的朋友名叫卡尔。→ 彼得说他的朋友叫什么名字?

人们有可能认为 kiel 与 diris 相关联，这就会给出非常奇怪的意思。更可理解的选择是：Kiel laŭ Petro nomiĝas lia amiko? [依据彼得，他的朋友怎么称呼？]
Vi volas, ke mi vendu ion al vi. → Kion vi volas, ke mi vendu al vi? - 你要我卖给你某物。→ 你要我卖给你什么?

更为简单 (但不同义) 的是：Kion mi vendu al vi? [让我卖给你什么呢?]

如果从句本身就是疑问句，就要完全避免这样的句子，因为这种结构变得过于复杂了：Ŝi demandis, ĉu mi ŝatas muzikon. → [她问我是否喜欢音乐。] Kion ŝi demandis, ĉu mi ŝatas? 必须只说：Kion ŝi demandis? 尽管这不尽确切，或用下面讲解的 pri 解法。

同样的问题也存在于 KI 首关系词 (即非疑问词) 上。此类 KI 首词也放在从句的开头。如果 KI 首关系词真的属于从句的从句,那么,就可能产生混淆：

Vi asertis, ke vi vidis homon. → La homo, kiun vi asertis, ke vi vidis, estas jam delonge mortinta. - 你宣称你见过一个人。→ 你宣称你见过的那个人早已死了。

应避免的句子，因为 kiun 看似 asertis 的宾语，尽管它实则是 vidis 的宾语。(此处有可能变成：La homo, kiun vi asertis esti vidinta... [你宣称的人已死...])

很多情况下，可以通过前置的 pri 状语来摆脱困境。将 KI 首词所指的事物以代词形式留在原处，使用 pri 状语作为疑问短语或从属连词:

Ŝi demandis, ĉu mi ŝatas muzikon. → Pri kio ŝi demandis, ĉu mi ŝatas ĝin? - 她问我是否喜欢音乐。→ 她问到了什么，我是否喜欢 (它)?
Vi asertis, ke vi vidis homon. → La homo, pri kiu vi asertis, ke vi vidis lin, estas jam delonge mortinta. - 你宣称见过一个人。→ 你宣称见过的那个人已经死了很久了。

如果 KI 首词所指的事物充当主语，则不可以将其从从句中移走。动词的主语必须出现在其所在的句子中：Karlo diris, ke lia frato edziĝis. → [卡尔说他的兄弟结婚了。] Kiu Karlo diris, ke edziĝis? Diris 似乎有两个主语，而 edziĝis 似乎完全没有主语。要用 pri 解决办法：Pri kiu Karlo diris, ke li edziĝis? [卡尔说谁结婚了?]